Sturen op basis van data
1. Slim bouwen
• WAT IS HET?
Ontwikkelingen in digitalisering gaan razendsnel en bieden ook in de Burgerlijke utiliteitsbouw en Gespecialiseerde aanneming (hierna BU/GA) aantrekkelijke toepassingen. Ze verkleinen het foutpercentage bij oplevering van een gebouw, leveren tijdwinst op en resulteren in beter inzicht in de inzet van personeel en materiaal. Deze trend gaat over het inzetten van digitalisering om slimmer te kunnen bouwen. Dat geldt zowel in kwantitatieve zin (zo effectief en efficiënt mogelijk werken) als in kwalitatieve zin (is de klant tevreden, is het duurzaam en worden de talenten van werknemers optimaal ingezet). Het betreft alle processen in de bouw, het gaat om een integrale benadering. Hierbij wordt ook meer gevraagd van de samenwerking tussen de verschillende disciplines.
Het begint in de offertefase door het gebouw eerst digitaal op te leveren, met alles erop en eraan tot in de kleinste details. Daardoor krijgt de klant vooraf al een beter beeld van wat hij kan verwachten en kan hij direct wijzigingen laten aanbrengen die nodig en gewenst zijn. Vervolgens kan materiaalkeuze, planning en logistiek direct digitaal opgesteld worden. De hoeveelheid data die vrijkomt tijdens alle digitale processen neemt toe. Deze data maakt toepassing van artificiële intelligentie (AI) mogelijk, op basis waarvan betere sturing aan het bouwproces gegeven kan worden. In de materialen kunnen sensoren verwerkt worden, die nadat het gebouw is opgeleverd onderhoudsinformatie geven voor de gebruiker. De opdrachtgever wil vaker ook na de bouw ontzorgd worden. De groei van building as a service (BaaS) zal hierdoor verder toenemen. Bij BaaS blijft de aannemer eigenaar van het opgeleverde gebouw. Daarmee is de aannemer tevens verantwoordelijk voor het onderhoud en de verdere ontwikkeling ervan. Op deze manier raakt een gebouw nooit verouderd, maar blijft het continu up to date. Internet of Things (IoT) zal vaker ingezet worden met behulp van slimme systemen om zo het gebouwgebruik aangenamer te maken en te kunnen monitoren. De aannemer transformeert in een dienstverlener. De grote bouwers werken al met speciale customer care centra. Hierbinnen wordt het gebouwgebruik op afstand gemonitord dankzij het gebruik van sensoren en drones. Het customer care centrum coördineert onderhoudsacties op basis van informatie vanuit deze monitoring.
“Building as a service staat steeds vaker in relatie tot Internet of Things, de functies binnen een gebouw monitoren, daarbij kan een bouwbedrijf op termijn wezenlijk veranderen in een dienstverlener”
– Bert Boeijink, voorzitter marktsegment BU/GA.
Klanten nemen vaker onderhoudsabonnementen die qua inhoud en samenstelling complexer worden. Bijvoorbeeld bij dakonderhoud neemt de complexiteit van abonnementen toe door een toename van dakgebruiksfuncties, die van de dakdekker meer flexibiliteit vereisen. De dakdekker wordt dakregisseur en moet meer multidisciplinair kunnen werken. Hij moet meer van alles weten over groene daken (met vegetatie), gele daken (zonnepanelen), rode daken (voor recreatie en sport) en blauwe daken (voor waterbuffers), maar tegelijkertijd ook specialist zijn.
“Onderhoudscontracten voor daken bestaan al langer maar ze nemen wel in aantal en complexiteit verder toe”
– Karel Jan Batenburg, voorzitter marktsegment BU/GA.
De invoering van de Wet Kwaliteitsborging geeft het Slim Bouwen een extra impuls. In deze wet staat het aantoonbaar kwaliteit kunnen leveren centraal. Al vanaf de offertefase en het ontwerp moeten de borging van de kwaliteit en de reductie van de faalkosten inzichtelijk zijn.
• WAT VERANDERT ER?
Binnen Slim bouwen komt het zwaartepunt te liggen op de plan/ontwerpfase. Direct na de offerte is dit het moment dat de aantoonbare kwaliteit vastgelegd wordt en faalkosten geminimaliseerd worden. Dat geldt voor renovatiebouw nog meer dan voor nieuwbouw. Bij slim bouwen gaat het niet langer alleen om handwerk, maar steeds vaker ook om meer hoofdwerk.
“De kunst is meer om al tijdens het voorwerk en de offerte fase, de faalkosten te reduceren, door middel van samen als partners kennis met elkaar te delen. Voor sommige aannemers is dit minder prettig omdat ze nadien in de uitvoering niet meer kunnen leuren voor een aanbieding tussen goedkoop met geen kwaliteit of iets duurder met aantoonbare kwaliteit. Het gaat alleen nog maar om aantoonbare kwaliteit. De plan/ontwerp fase wordt belangrijker”
– Piet Jacobs, Hellende Daken.
Het gebruik van digitale hulpmiddelen zal verder toenemen. Het gaat dan om inzet van onder meer BIM, sensortechnieken en drones. Langzaamaan zullen alle processen in de bouw een digitale aansluiting krijgen, die zorgen voor een continue stroom aan data. Dataverwerking, interpretatie van data en handelend kunnen optreden op basis van data gaan belangrijker worden. De data die tijdens de bouw en het onderhoud vrijkomen, worden weergegeven via speciale control panels of dashboards in de datacentra en customer care centra.
Door het toenemend gebruik van digitalisering in de bouw komt er meer druk op de werknemers. Het werk zal sneller gaan, de communicatie vaker digitaal en de hoeveelheid data die om actie vraagt groeit. Dit gaat verder dan alleen op knoppen drukken. Het gaat om het weten waarom je op welke knoppen drukt. Terwijl de intelligente, digitaal aangestuurde systemen hun werk doen, kan de werknemer voor(uit)denken wat de volgende werkzaamheden gaan worden. De verantwoordelijkheid van de werknemer neemt toe. Deze verantwoordelijkheden komen lager in de organisatie te liggen.
Tegelijkertijd kan en zal met hulp van Slim Bouwen ook digitale personeelsmonitoring vaker worden meegenomen. Na afloop van een bouwklus kan men hierdoor eenvoudiger de kwaliteit van uitgevoerd werk meten. Een digitale terugkoppeling kan aan het datacentrum gegeven worden. Het zal dan als een controle-instrument fungeren maar ook zeker als opleidings- en ontwikkelingsinstrument. Dankzij de verfijnde personeelsmonitoring kunnen talenten beter ingezet worden en waar nodig nieuwe competenties getraind worden. Bij de renovatiebouw komen ook onderwerpen als slimme bewonerscontracten en slim omgevingsmanagement aan bod die in de plan/ontwerpfase hun opzet krijgen.
• VOORBEELDEN
Bij het ontwerp van het nieuwe Feyenoord stadion wordt slim bouwen volop toegepast. Er wordt onder meer gebruik gemaakt van parametrisch ontwerpen. Dat is een techniek waarbij wijzigingen aan een ontwerp ervoor zorgen dat met behulp van algoritmes automatisch ook allerlei onderliggende en aanverwante informatie opnieuw wordt berekend en ververst. Bijvoorbeeld wanneer de afstand van de tribune tot het veld verandert, berekent een computer opnieuw de positionering van de stoeltjes en de helling van de tribune. Ook wordt direct zichtbaar wat het effect is op de dakconstructie en hoeveel staal nodig is. Het voordeel van deze vorm van ontwerpen is dat men de consequenties van wijzigingen sneller kan berekenen en meer ontwerpopties kan doorlopen. Dankzij parametrisch ontwerpen kan er ook rechtstreeks een koppeling gemaakt worden met een staalbouwer die de staalbuizen voor het stadion op maat snijdt (Giele, 2020).
• Adviezen voor het beroepsonderwijs
Dataverwerking, -interpretatie en handelend kunnen optreden op basis van die informatie gaan belangrijker worden en kan zelfs een specialisme gaan worden. Om het delen, leren en innoveren rondom Slim Bouwen te versnellen is open source-toegang essentieel.
In het onderwijs gaat er meer gewerkt worden met projectteams die bestaan uit verschillende disciplines van studenten. Het project moet over echte opdrachtgevers gaan met actuele vraagstukken. Het projectmatig werken versterkt de vaardigheden in samenwerking, het integraal benaderen van bouwen en het invullen van slim bouwen.
Door de toename van Slim Bouwen worden ict-vaardigheden nog belangrijker in de opleidingen. Het samenwerken met ict-opleidingen binnen het mbo biedt dan ook veel mogelijkheden. Het traditionele handmatige werk zal minder worden. Voor mbo-studenten wordt het belangrijker om dashboards zelfstandig te kunnen bedienen en daar acties op te kunnen uitvoeren. Nu willen de grote bouwbedrijven nog zelf de datacentra ontwikkelen en exploiteren. In de toekomst kunnen het specialistische bedrijven worden, die om specifieke operators gaan vragen in de bediening van dashboards.
De grote hoeveelheid data die door Slim Bouwen vrijkomt, zal vaker via dasboards worden weergegeven. Een student moet in staat zijn om verschillende dashboards en dashboardtechnieken uit te lezen. De student moet een grote en diverse stroom data op waarde kunnen beoordelen, kunnen filteren op prioriteit en kunnen omzetten in acties voor noodzakelijke werkzaamheden. Omdat fabrikanten van slimme digitale bouwtechnieken vaker en sneller vernieuwen met nieuwe toepassingen en software, is een aanpak op het gebied van leven lang ontwikkelen belangrijk. Dat vraagt om flexibiliteit van werknemers om zich nieuwe kennis en vaardigheden eigen te blijven maken. Het is belangrijk om studenten al tijdens hun studie met de noodzaak en het plezier van leven lang ontwikkelen te confronteren en ze te helpen met leertechnieken om sneller nieuwe leerstof eigen te maken of zelf te vinden.
Ook het multidisciplinair kunnen denken en werken wordt belangrijker voor de student. In staat zijn om verschillende slimme bouwtechnieken te beheersen, te bedienen maar ook om op verschillende werklocaties ingezet te kunnen worden.
“Het zou enorm helpen wanneer mbo-scholen een modulaire aanpak volgen en meer met certificaten gaan werken. Ik heb liever een goede Autocad tekenaar die zijn talen niet kent dan een middelmatige Autocad tekenaar die wel zijn talen kent”
– Bert Boeijink, voorzitter marktsegment BU/GA.
| Dossiers | Benodigde vaardigheden als gevolg van Slim bouwen |
|---|---|
| Dakdekken, Tegelzetten, Timmeren, Rietdekken, Metselen, Betonboren, Middenkader Bouw & Infra | • Kunnen omgaan met digitale slimme bouw technieken zoals sensoring en drones, dashboards, relevante ICT en zelfstandig werken • Gebruikmaken van leven lang ontwikkelen, invulling door modulair onderwijs |
| Dakdekken | • Kunnen werken met verschillende soorten dakfuncties, groene daken (met vegetatie), gele daken (zonnepanelen), rode daken (voor recreatie en sport) en blauwe daken (voor waterbuffers) |
INHOUDSOPGAVE MACROTRENDS BURGERLIJKE UTILITEITSBOUW EN GESPECIALISEERDE AANNEMING
