5. DESTEP Hout en meubel
Demografische ontwikkelingen
• HET AANTAL MBO-STUDENTEN IS DE AFGELOPEN 5 JAAR TOEGENOMEN
In het schooljaar 2019-2020 volgen 4.425 mbo-studenten een opleiding binnen Hout en meubel.
De afgelopen vijf jaar is het aantal studenten binnen deze branche met 30 procent toegenomen. Het merendeel (69 procent) van de studenten binnen Hout en Meubel volgt een bol-opleiding, 31 procent van de studenten volgt een bbl-opleiding (SBB, 2020).
• Ontgroening en vergrijzing
De huidige arbeidsmarkt in de meubelsector is ontgroend en vergrijst. De vergrijzing en ontgroening zorgt voor een vervangingsvraag van jaarlijks 1.100 personen. Hetzelfde aantal studenten verlaat jaarlijks de MBO-scholen met een diploma, maar van deze groep gaat een derde niet aan het werk in een bedrijf dat valt onder de CAO. Er is sprake van een ‘lek’ en zo ontstaat een jaarlijks tekort van ongeveer 400 studenten vanaf 2015 (Rijksoverheid, 2019). Dat maakt het verantwoord inzetten van personeel zo belangrijk. Er zal meer aandacht komen voor vitaliteitsprogramma’s en digitale manieren van personeelsmonitoring om te zorgen voor een kwalitatieve inzet van personeel.
Economische ontwikkelingen
• ARBEIDSMARKT
Volgens informatie van SBB Kans op werk is de arbeidsmarkt Hout en meubel nog wel goed, maar dit staat los van de coronacrisis (Nationale beroepengids, 2020). Volgens de UWV (2019) zijn de werknemers banen in de hout- en meubelindustrie vrij stabiel (UWV, 2019). De aandacht voor duurzame inzetbaarheid van werknemers neemt toe. Het tekort aan vakbekwaam personeel in de hout- en meubelindustrie groeit door vergrijzing die onvoldoende door nieuwe instroom wordt gecompenseerd. Dat maakt het verantwoord inzetten van personeel belangrijk. Er komt meer aandacht voor vitaliteitsprogramma’s en digitale manieren van personeelsmonitoring om te zorgen voor een kwalitatieve inzet van personeel.
• MBO vacatures
In januari 2019 t/m september 2019 waren er 1.570 MBO vacatures op het gebied van Hout en Meubel. Dit is een daling van 11 procent ten opzichte van Q2 t/m Q4 2018 (SBB, 2020).
Sociaal-culturele ontwikkelingen
• SAMENWERKING
De houtindustrie was lange tijd vooral producent van een eindproduct, maar het schuift steeds verder op naar partner voor co-design, levering, montage en garantie van een totaalproduct. Extra service en dienstverlening gaan tot het standaardpakket behoren; zo komt het steeds vaker voor dat een producent het hele geïnstalleerde product levert in plaats van een bouwpakket. Hiermee gaan ook ontwerp- en bouwrisico’s geleidelijk over naar de leverancier.
• CORONACRISIS
Meubelindustrie en interieurbouw verwacht in 2020 ruim een miljard omzetverlies en meer dan 1.000 ontslagen. In april 2020 had 42 procent van de bedrijven reeds een omzetverlies. Nog eens bijna de helft van de ondernemers had nog geen omzetverlies maar voorziet in 2020 wel een omzetdaling door de coronacrisis.
Drie procent van de bedrijven heeft rond april 2020 al werknemers moeten ontslaan vanwege coronacrisis en nog eens 29 procent van de bedrijven verwacht dat ze in 2020 werknemers moeten ontslaan. Op basis van de analyse in april 2020 wordt verwacht dat 1.083 werknemers in 2020 worden ontslagen. D.w.z. dat het aantal werknemers in 2020 met 5,8 procent zal afnemen.
Sinds het uitbreken van de crisis heeft Koninklijke CBM onderzocht hoe groot de impact van de crisis is op de meubelindustrie en interieurbouw. 258 leden van CBM hebben in april 2020 de vragenlijst ingevuld. Ondernemers is o.a. gevraagd of zij verwachten problemen te krijgen met de toelevering van grondstoffen en/of materialen. 37 procent van de bedrijven die deelnamen aan het onderzoek had in april al problemen met de toelevering van grondstoffen en/of materialen. Nog eens 39 procent van de bedrijven verwacht in 2020 problemen te gaan krijgen. Krap een kwart van de bedrijven verwachte geen problemen met de toelevering van grondstoffen en/of materialen (CBM, april 2020).
Technologische ontwikkelingen
• DIGITAAL PRODUCEREN
Digitalisering van het productieproces, retail proces en circulaire productie zijn de belangrijkste trends en innovaties in deze branches. De machinale houtbewerking wordt digitaal. De fabrikanten van bewerkingsmachines gaan nu meer automatiseren (Raamendeuronline, 2017).
De digitale oplossing Proliner helpt bijvoorbeeld bij het optimaliseren van de efficiëntie en productie.
Met de Proliner duurt het meten en maken van een digitale template van een opening slechts enkele seconden. De Proliner is een efficiënt en nauwkeurig digitaal meetapparaat, waarmee deur- en raamfabrikanten hun productiviteit enorm kunnen verbeteren. De Proliner helpt bij met maken van eindproducten met gelijkmatige dagkant en naadloze aansluiting. Met de Proliner is het maken en exporteren van een digitale template zo eenvoudig dat er al nagedacht kan worden over de automatische verwerking en productie met CNC-machines.
Prodim heeft deurfabrikanten van over de hele wereld geholpen met de automatisering van de fabrieken door digitale meetbestanden direct te koppelen met productie. Prodim geeft aan dat ze een ruime kennis van CAD/CAM-automatisering hebben voor deurfabrieken. Ze geven aan dat ze met de Proliner en hun software de industrie hebben getransformeerd (Prodim, 2020).
• Robotisering VOOR HOUTBEWERKING
Samen met de eigenaar van de houtzagerij heeft MCA b.v. een plan opgesteld waarbij de blokjes met een robot gestapeld konden worden. Als extra voordeel van de robot werd al gauw gezien dat de robot, naast het stapelen van de blokjes, ook balkjes kon stapelen. De terugbetaaltijd van de investering bleek veel korter dan gedacht, waardoor het besluit om een robot cel aan te schaffen snel genomen kon worden (Houtkrant, 2020). HOMAG Group, een leverancier van geïntegreerde oplossingen voor de houtbewerkingsindustrie, ging een samenwerkingsverband aan met robotfabrikant KUKA. Op het gebied van houtbewerking gingen de twee bedrijven in 2018 al robots voor de houtbewerkingsmarkt ontwikkelen.
Ecologische ontwikkelingen
Duurzaam materiaalgebruik wordt steeds belangrijker door wetgeving, de ambitie van bedrijven om te verduurzamen, en een groeiende groep opdrachtgevers die er om vraagt (Bouwend Nederland, 2019).
• VERDUURZAAMD HOUT
Gemodificeerd hout bevat geen giftige stoffen. De eigenschappen van het hout zijn verbeterd door het bijvoorbeeld in een bad met kokend water te dompelen of met azijn zuuranhydride te bewerken. Daardoor is het hout beter bestand tegen vocht. Gemodificeerd hout bevat in tegenstelling tot geïmpregneerd hout geen milieuvreemde stoffen en kan hergebruikt worden.
Doelstelling is om in 2030 100 procent duurzaam naaldhout te hebben, 90% duurzaam plaatmateriaal en 65% duurzaam hardhout (Twijstra Gudde, 2019).
Gecertificeerd hout volgens de eisen van Toetsingscommissie Inkoop Hout (TPAC) en FSC (verzekert dat grondstoffen voor hout- en papierproducten afkomstig zijn uit verantwoord beheerde bossen (of PEFC (het keurmerk voor duurzaam bosbeheer) tonen de duurzame herkomst aan. Door duurzaam tropisch hout te kopen kunnen bossen duurzaam in stand worden gehouden en het voortbestaan van miljoenen planten en diersoorten behouden blijven, aangezien 80 procent van alle dieren afhankelijk zijn van het bos (Twijstra Gudde, 2019).
• Hout is recyclebaar en biologisch afbreekbaar
Geen enkel ander materiaal is zo goed te recyclen als hout. Voor het recycleproces hoeft geen beroep te worden gedaan op grote hoeveelheden energie. Als hout niet wordt gerecycled, kan het goed worden ingezet om groene energie te produceren. De hoeveelheid CO2 die daarbij vrijkomt, is niet meer dan de bij de groei opgeslagen hoeveelheid CO2 in het hout. Hierdoor is het gebruik van hout voor energie volledig CO2-neutraal. Hout is ook volledig biologisch afbreekbaar, zodat toekomstige generaties niet met afval uit ‘onze’ tijd worden opgescheept.
• NIEUWE MATERIALEN
Hout en materialen als bamboe worden steeds meer gebruikt als vervangers van beton. Het zijn duurzame alternatieven met aantrekkelijke eigenschappen (isolatie, CO2 -impact, herbruikbaarheid). Daarnaast komen er de komende jaren nieuwe materialen beschikbaar zoals aerogel dat superlicht is en uitzonderlijke isolerende eigenschappen heeft. Of 3D-geprinte materialen die een vierde dimensie krijgen als ze bijvoorbeeld in aanraking komen met water, zonlicht of stroom.
• CIRCULAIRE ECONOMIE
Duurzaam hout is een kansrijk materiaal in de circulaire economie. Er zijn verschillende scenario’s voor circulair gebruik van hout, zoals het recyclen van (afval)hout tot nieuwe producten of het vervangen van constructies van staal of beton door hout. Een stappenplan kan het voor inkopende organisaties makkelijk maken om hierover te besluiten. Daarnaast hebben inkopende organisaties veel kansen om het innovatief gebruik van hout te vergroten. Bijvoorbeeld door het stellen van enkel functionele eisen in een aanbesteding. Dit biedt ruimte om het gebruik van duurzaam geproduceerd hout en niet-bekende houtsoorten te vergroten, waarmee het bos meer waarde krijgt en daarmee behouden kan worden (Houtkrant, 2019).
Politiek-juridische ontwikkelingen
• WETGEVING OVER DUURZAAM MATERIAALGEBRUIK
In het Bouwbesluit is vastgelegd dat de milieubelasting van de toegepaste materialen moet worden beperkt. De berekening van de milieuprestatie van de materialen (MPG) is een hulpmiddel om in het ontwerpproces te sturen op duurzaam materiaalgebruik. Voor duurzaam materiaalgebruik is geen wetgeving, maar er wordt in aanbestedingen steeds vaker om gevraagd (Bouwend Nederland, 2019).
• Informatieplicht energiebesparing – Meubels en hout
Voor de bedrijfstak Meubels en hout is een erkende maatregelenlijst ‘Erkende Maatregelenlijsten energiebesparing (EML)’ opgesteld in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Per 1 juli 2019 is er de informatieplicht energiebesparing.
Dit betekent dat de sector uiterlijk 1 juli 2019 per Wet milieubeheer-inrichting had moeten rapporteren welke energiebesparende maatregelen men heeft uitgevoerd. Dat doet het bedrijf via het eLoket van RVO. Voor de bedrijfstak Meubels en hout is een erkende maatregelenlijst (EML) opgesteld (RVO 2020).
• FSC: verplicht vanaf 2025 gecertificeerd hout
In een advies aan de Nederlandse overheid heeft FSC (Forest Stewardship Council) Nederland voorgesteld dat vanaf 2025 verplicht alleen nog maar gecertificeerd hout gebruikt mag worden (Houtwereld, 28 april 2020). De Forest Stewardship Council (FSC) is een internationale organisatie die zich inzet voor behoud en verantwoord bosbeheer wereldwijd.
INHOUDSOPGAVE DESTEP
