Meer verantwoordelijkheid op de werkvloer
3. Complexiteit & veiligheid
• WAT IS HET?
Door de toename van digitalisering en robotisering neemt de complexiteit van het werk in de laboratoria en de procesindustrie toe. Het belang van denkwerk wordt groter door het werken met volautomatische processen. De eisen aan planning, verantwoordelijkheid en veiligheid nemen toe. Doordat meer processen volautomatisch verlopen is goede proceskennis nodig. Niet alleen weten hoe het proces verloopt maar ook waarom en wanneer ingrijpen in het proces wenselijk is. Om de robotstraten en intelligente machines draaiende te houden, zijn meer technische kennis en vaardigheden nodig van de analisten en procesoperators. Doordat intelligente machines steeds meer werk overnemen wordt van medewerkers verwacht dat ze goed kunnen plannen, zodat machines ook aan het werk blijven. Door het werken met machines veranderen de eisen aan veiligheid en komt er meer verantwoordelijkheid op de werkvloer te liggen.
• PROCESINDUSTRIE
Veiligheid
Veiligheid is altijd al een belangrijk aandachtspunt geweest in de procesindustrie. Het werk in deze sectoren kan invloed hebben op de gezondheid. Dit omdat het werk gebeurt in bepaalde condities of met gevaarlijke stoffen waarvan de gevolgen pas na langere tijd merkbaar zijn. Daarnaast kunnen ongelukken van ernstige aard voorkomen. Ook risicovolle situaties, zonder dat er echt iets verkeerd gaat, komen vaak voor. Procesveiligheid is een heel belangrijk thema. Gevaar van explosie en/of een kettingreactie kan al ontstaan door verkeerde coatings op leidingen aan te brengen. Veel onveiligheid is onzichtbaar. Uitvoerders, opdrachtgevers en vergunning verstrekkers hebben de gedeelde verantwoordelijke om te zorgen voor een veilige werkomgevingen. Maar veiliger werken begint bij elke individuele vakman. Er is een groei van het algemeen veiligheidsbesef nodig. Als gevolg van eerdere explosies bij grote chemiebedrijven, is hiervoor extra aandacht ontstaan.
Automatisering zorgt voor een behoefte aan een hogere mate van alertheid, men moet continu alert zijn op afwijkingen. Met procedures en technologieën zijn veel ongelukken op de werkvloer te voorkomen. Daarnaast is bewustwording van gevaren en risico’s erg belangrijk. Bewustzijn bij medewerkers kan veel ongelukken voorkomen en bedrijven op die manier ook veel onkosten schelen. Tegenwoordig kan met hulp van de techniek het werk veiliger en gezonder uitgevoerd worden. Zo kunnen sensoren veel meten in een werkomgeving. Zij kunnen controleren waar zich apparatuur of mensen bevinden, of bijvoorbeeld het zuurstofgehalte en andere stoffen in een ruimte meten, of aangeven of bepaalde kabels op spanning staan.
“Veiligheid hangt samen met awareness en met alertness. Weten wat veiligheidsrisico’s zijn, is één ding, maar zie je ook echt wat er gebeurt in een fabriek, en neem je dan ook actie?”
– Onno de Vreede, voorzitter marktsegment.
• LABORATORIA
Hogere maten van alertheid
De komst van robotstraten zorgt ervoor dat de hoeveelheid en snelheid van werk toeneemt. Er wordt veel aandacht besteed aan het stroomlijnen van de processen binnen de laboratoria. Ook projectmatig werken wordt belangrijker. Het gebruik van nieuwe materialen neemt toe en daarmee het belang van alert blijven op onbekende veiligheidsaspecten. Werken met robots vergt in onderhoud het besef van het soort chemicaliën die worden gebruikt. Omdat steeds meer wordt afgeschermd en minder zichtbaar is, is het gevaar dat de bewustwording minder wordt.
Samenwerking
Er vindt meer samenwerking plaats met andere laboratoria en andere afdelingen. Samenwerking en het gezamenlijk oppakken van zaken wordt steeds belangrijker. Er zijn dan ook steeds meer interactiemomenten naar buiten toe, waarbij communicatie belangrijk is. Analytisch vermogen, gedegen achtergrondkennis en kunnen denken vanuit processen zijn belangrijke eigenschappen voor analisten en laboranten.
• WAT VERANDERT ER?
Veiligheid
De kwaliteit van veiligheid zal steeds onzichtbaarder zijn. Doordat steeds meer installaties slimmer acteren en de besturing op afstand gebeurt. Dat vraagt op een andere benadering van vooruitdenken over veiligheid en de borging hiervan.
Digitale technieken maakt werk complexer. Ontwikkelingen gaan zo hard dat niet iedereen het kan bijbenen. Er ontstaat vaker frictie tussen jonge werknemers en oudere werknemers. De nieuwe werknemers nemen digitale kennis mee de werkvloer op. De oudere meer ervaren werknemers hebben deze kennis veel minder, maar kennen de machines beter. Bijvoorbeeld wanneer er ergens wat ‘ratelt’ weet de senior op basis van ervaring wat er moet gebeuren. Die kennis hebben de jongeren weer niet. Dan is er ook nog de privacy-discussie die speelt bij het slim kunnen gebruiken van steeds meer data die voorhanden is. Tenslotte groeit het bewustzijn dat digitalisering ook schaduwkanten heeft. Dat wordt duidelijker door toename van hacks en cybercrime. Hierdoor kan het wantrouwen in het ongelimiteerd gebruik groeien. Van werknemers wordt verwacht dat ze niet alleen effectief en efficiënt omgaan met digitalisering en data maar ook tegelijkertijd hun verantwoordelijkheid kennen en nemen. Het achteraf verantwoording af kunnen leggen is dan belangrijk. Daarbij moet het besef groeien dat er rond data verzameling een complicatie zit: data moet integer zijn, toegankelijk en transparant zijn om gebruikt te kunnen worden.
Job carving
Omdat het werk complexer wordt, zal job carving toenemen. Dat betekent dat bestaande traditionele functies worden “opgeknipt” om daarmee vervolgens nieuwe functies te creëren voor andere- of lager gekwalificeerde werknemers die nu moeilijk kunnen toetreden tot de arbeidsmarkt.
“Het werk wordt complexer. Job Carving, het opsplitsen van activiteiten biedt dan mogelijkheden. Welke taken zal een specialist moeten doen en welke taken kan iemand anders goedkoper uitvoeren? Zo kan via AR- en VR technologie een werknemer op afstand support krijgen van een expert in een controlekamer, tijdens zijn werkzaamheden. Eén expert kan op deze manier meerdere mensen aansturen”
– Cees Alderliesten, Deltalinqs.
Het onderzoekswerk van laboratoria wordt steeds verfijnder. De bevindingen kunnen steeds specifieker gemaakt worden. Maar de vraag is of dat vanuit ethisch danwel kostentechnisch oogpunt wenselijk is. Het mogelijkheden van testen en het afwegen van de belangen zijn groter. Ook dit maakt het werken ook complexer. Een werknemer moet hiermee kunnen omgaan als ook met het toenemend wantrouwen vanuit de maatschappij. Zeker omdat de kans op verantwoording achteraf, toeneemt.
• VOORBEELDEN
• LABORATORIA
Dagelijks worden duizenden buisjes onderzocht in het Elisabeth-Tweesteden Ziekenhuis. Op ieder buisje zit een barcode. Achter elke barcode zit een patiënt, een mens van vlees en bloed. Het wordt steeds makkelijker om grote hoeveelheden gevoelige gegevens van patiënten te hacken en te misbruiken. De verantwoordelijkheid in laboratoria neemt met de robotstraat en digitalisering alleen maar toe omdat het onderzoek steeds grootschaliger plaats vindt en er dus meer patiënten bij betrokken zijn. Het grootschalige onderzoek legt een grotere claim op kwalitatief goed onderzoek en de bescherming van privacy van patiënten. Een half uur tot drie kwartier nadat het bloed is binnengekomen kan de arts in het patiëntendossier de uitslag van het onderzoek al zien. De robotstraat en gekoppelde digitalisering zorgen voor een gigantische tijdwinst maar brengen de analist ook dichter op de patiëntenzorg (Eikenaar, 2019).
• Adviezen voor het beroepsonderwijs
Het complexer worden van het werk en de werkomgeving in de laboratoria en de procesindustrie vraagt veel van studenten. Leren samenwerken is een voorwaarde om in een complexe context overeind te blijven. Leer studenten vroeg co-creëren, de wereld wordt zo complex, dat niemand alles weet en je dus moet leren samenwerken om verder te komen.
“Ook soft skills worden belangrijker, dus je bent vakman en je bent goed in hetgeen je doet maar je moet ook steeds beter bewust zijn van je omgeving en kunnen samenwerken met andere disciplines, het T-shaped model. Je moest dertig jaar geleden ook al samenwerken, maar momenteel is de complexiteit van de fabrieken veel groter dan 30 jaar geleden waardoor samenwerken een hele belangrijke skill is geworden”
– Onno de Vreede, VNCI.
Bij soft skills gaat het om het vermogen tot kritisch denken, creatief denken, probleem oplossen, digitaal denken, informatie vergaren, ICT basisvaardigheden, media wijsheid, communiceren, samenwerken, sociaal & culturele vaardigheden en zelfreflectie (Stichting leerplanontwikkeling, 2020). Bijvoorbeeld bij veiligheidscommunicatie gaat het niet alleen meer om je eigen veiligheid en die van je directe omgeving. Het gaat ook om het durven melden van onverantwoorde situaties aan leidinggevenden die op den duur de kwaliteit en de reputatie van een onderneming kunnen schaden. Tot slot wordt het voor studenten belangrijker om integer te kunnen omgaan met vaak gevoelige data die aan ze worden toevertrouwd.
Om de toenemende complexiteit van het werk te kunnen ervaren is het belangrijk dat het onderwijs dichter op de praktijk gaat staan. Studenten laten kennis nemen van de laatste ontwikkelen door het inzetten van gastcolleges en praktijkcases. Studenten ook laten meewerken aan uitdagingen die nu spelen. Hierdoor kan de aansluiting van de student op de praktijk soepeler verlopen.
“Het mbo-onderwijs mag meer werk maken van actuele en relevante context, werken met echte voorbeelden van nu en liefst uit de directe omgeving. Laat examens in de pas lopen met onderwijs en met wat er in de maatschappij gebeurt, wat de maatschappij wil, nog te vaak zie ik voorbeelden van examens waar met te oude voorbeelden wordt getoetst”
– Leen van den Oever, NIBI.
| Dossiers | Benodigde vaardigheden en kennis als gevolg van de ontwikkeling ‘Complexiteit & veiligheid'. |
|---|---|
| Laboratoriumtechniek | • Kunnen denken in processen, projectmatig kunnen werken, kunnen samenwerken en communicatieve vaardigheden zijn van belang voor de analist en laborant. • Kunnen omgaan met toename van de complexiteit van de werkzaamheden, de strengere eisen en richtlijnen en probleemoplossend vermogen wordt gevraagd • Leren van soft skills en 21st century skills. Bijvoorbeeld communiceren, samenwerken en integer kunnen omgaan met data. |
| Operationele techniek & Procestechniek | • Kunnen omgaan met digitale tools en simulatietechnologie, data kunnen lezen en interpreteren • Kunnen omgaan met toename van de complexiteit van de werkzaamheden, strengere eisen en richtlijnen en probleemoplossend vermogen wordt gevraagd. • Leren van soft skills en 21st century skills. Bijvoorbeeld communiceren, samenwerken en integer kunnen omgaan met data. • Kennis van veiligheidsbewustzijn, houdingsaspecten en discipline. Die zijn in de fabriek of centrale van groot belang. Het bewust zijn van consequenties van eigen handelen is van groot belang. In de opleiding moet dan ook voldoende aandacht besteed worden aan de houding van de student ten aanzien van veiligheid. |
INHOUDSOPGAVE MACROTRENDS PROCESINDUSTRIE & LABORATORIA
