Slimme systemen

Het werk in de Metaal en metalektro wordt in hoog tempo gedigitaliseerd. Bij metaal loopt dit door het gehele proces van ontwerp, productie en logistiek. Bij Metaalektro gaat dit nog een stap verder. Naast ontwerp, productie en logistiek worden de gefabriceerde mechanische- en elektrische systemen ook tijdens het gebruik en onderhoud digitaal gemonitord. Daarbij wordt vaker op afstand bestuurd waarbij gebruiks- en onderhoudsinformatie centraal binnen komen, verwerkt kunnen worden en er actie op kan worden ondernomen.

Voor studenten geldt dat voortgaande kennis van digitale hulpmiddelen nodig is, zowel aan de hardware als aan de software kant. Naast handwerk wordt het hoofdwerk steeds belangrijker. De student mag meer brede kennis hebben van besturingssystemen voor bijvoorbeeld CNC, 3D printing, lasersnijden en graveren. Het kunnen oefenen in het onderwijs met een besturingssysteem als Rapid Prototyping, wordt steeds goedkoper en toegankelijker. Studenten hebben de machines soms gewoon thuis staan.

Cobotisering

Er wordt steeds meer van elektrische- en mechanische systemen gebruik gemaakt in de Metaal- en metalektrosector. Dat maakt de baan van operators diverser en uitdagender. Ook neemt het gebruik van cobots toe op de werkplek. Het gaat om robots die in het werkgebied van een mens mogen opereren. Het zijn laagdrempelige instrumenten die in eerste instantie voor de eenvoudige taken worden ingezet. Ze zijn gevoelig voor menselijke beweging en interactie wat de acceptatie door mensen verhoogt.

Naast het behoud van basisvaardigheden zoals frezen, zagen, slijpen en lassen wordt het interdisciplinair, conceptueel en integraal kunnen denken en werken belangrijker door robotisering. Van een student in de Metaal- en metalektrosector wordt verwacht dat die in een setting kan werken waar met digitaal aangestuurde en autonoom werkende machines gewerkt wordt. Daar komt meer denkwerk aan te pas en het verantwoord en zelfstandig kunnen bedienen van machines, omdat veel processen automatisch verlopen.

Complexe context

Het werk in de Metaal- en metalektrosector wordt complexer door grote veranderingen in het werkveld. Het werk wordt integraler door digitalisering en robotisering. De werknemer mag meer met een helikopterblik over het gehele proces heen kunnen kijken. Het belang van hoofdwerk neemt toe. Vooruit kunnen denken is noodzakelijk, goed kunnen monitoren of alle processen juist lopen. Daarnaast wordt de klant mondiger en neemt de groep zij-instromers toe, wat ook voor meer complexiteit op de werkvloer zorgt.

Het complexer worden van de werkomgeving vraagt van het onderwijs om minder op de automatische piloot les te geven. Laat studenten zichzelf ontwikkelen, dan komen ze met eigen, soms verrassende ideeën. Laat ze zelf nadenken, stimuleer eigenheid en creativiteit, dat is nodig voor de toekomst. Een student mag leren breder en integraler naar het proces te kijken. Geef studenten vrijheid om eigen keuzes te maken in het lesprogramma om zo hun talenten sneller te kunnen ontwikkelen.

Verduurzaming

Het aantal eisen voor verduurzaming waaraan de metaalsector moet voldoen is groot. Niet alles is al duurzaam te maken en dat kost de industrie de nodige hoofdbrekens. Er wordt veel aandacht besteed aan hergebruik en recycling van materialen. Ook duurzaam demonteren hoort daarbij. De bouwtijd wordt korter omdat er slimmer en efficiënter gewerkt wordt, meer met standaardisatie en meer met montage. Door vaker modulair te werken wordt tijd bespaard en verspilling verminderd.

De verduurzaming van de Metaal- en metalektrosector vraagt om een andere mindset. Het gaat om anders durven kijken naar bestaande productiemethoden en materiaalgebruik. Voor het onderwijs is het van belang om nieuwe duurzame technieken zo snel mogelijk in het lesprogramma op te nemen. Daarnaast is het nuttig om studenten vertrouwd te laten raken met bestaande bewezen duurzame methodieken zoals het materialenpaspoort. Bij materiaalkennis zal meer aandacht komen voor alternatieve materialen die beter te recyclen of her te gebruiken zijn.

Demografische ontwikkelingen

Het aantal mbo-studenten binnen Metaal en metalektro is de afgelopen vier jaar met acht procent afgenomen. En dat terwijl er veel behoefte is aan vakmensen op dit gebied. In het schooljaar 2019-2020 volgen 20.771 mbo-studenten een Metaal- en metalektrosector opleiding.

In de metaalsector is het op dit moment vaak moeilijk om technische vakmensen te vinden. UWV verwacht dat de Metaal en metaalektro bedrijven ook de komende jaren moeite zullen hebben met het vervullen van de vacatures.

In verband met de vergrijzing is verjonging van werknemers in dit marktsegment geen overbodige luxe. De sector biedt goede kansen voor technisch opgeleide schoolverlaters, zowel voor mbo’ers, hbo’ers als academici in de richtingen metalektro en metaalbewerken. Ook voor werkloze werkzoekenden zijn er kansen. Op alle niveaus is er vraag naar personeel.

Economische ontwikkelingen

De Metaal en metalektro industrie wordt belangrijker i.v.m. de toename van metalen en de techniek. Door de snelle veranderingen in deze industrie neemt de vraag naar technisch personeel toe. Er is een tekort aan technisch personeel en dat is een uitdaging voor de Metaal en metalektro industrie.

Bedrijven in de metalektro met mbo-studenten in de Beroepsbegeleidende Leerweg (bb) krijgen fors meer subsidie. Dat hebben ondernemersorganisatie voor de technologische industrie FME en de vakbonden besloten.

Sociaal-culturele ontwikkelingen

Technische en organisatorische ontwikkelingen gaan hand in hand. De turbulente tijd vol snelle veranderingen maakt dat een onderneming flexibeler, robuuster en slimmer moet zijn. De slimme technologie en nieuwe ontwikkelingen worden steeds meer toegepast. Het gaat hierbij niet alleen om productinnovatie, maar ook om proces- en organisatorische innovaties. Hierbij kan worden gedacht aan nieuwe vormen van samenwerking en oplossingen om processen te verbeteren. De verschuiving van technische naar niet-technische competenties (soft-skills), de sociale vaardigheden en niet-technologische kennis worden steeds belangrijker.

Een leven lang ontwikkelen is ook belangrijk. Metalektro (o.a. Mechatronica) is een integratie van werktuigbouwkunde, elektronica en informatietechniek. Een leven lang ontwikkelen is van groot belang voor iedere onderneming en iedere werknemer in de Metalektro. Het biedt mogelijkheden om beter in te spelen op ontwikkelingen in de (nieuwe) technologieën, de arbeidsmarkt en de wereldeconomie.

Technologische ontwikkelingen

Thema’s als innovatie en duurzaamheid worden steeds belangrijker en stoppen nooit. De eisen van klanten worden steeds hoger. Door te investeren in digitalisering en robotisering zorgen de bedrijven er o.a. voor dat de metaalproductie meegroeit met de vraag van de klant.  

De Metalektro bedrijven maken deels gebruik van industriële robotica en Smart Industry productietechnologieën.

Industriële robotica gaat om toepassing van een robotarm. De meest voorkomende functie van industriële robotica is tot dusver het hanteren van een product, zoals vasthouden, pick & place, laden/lossen. Ook het monteren van onderdelen en het dragen of benutten van een gereedschap (zoals lassen, snijden of inspecteren) worden met industriële robotica uitgevoerd.

De Smart industrie is flexibeler, robuster en slimmer werken. Flexibeler werken houdt in dat bedrijven zero-ambities (zero-defect, zero-delay, zero programming enzovoort) realiseren zodat ze door automatisering een kostenreductie realiseren, maar ook snel kunt reageren op veranderende vragen van afnemers. Robuster werken houdt in dat het bedrijf in een digitaal netwerk zit waar orderinformatie (planning, wijzigingen, kleine serie) automatisch kan worden uitgewisseld. Slimmer werken betekent dat iedereen in het bedrijf (continu) bijscholingen volgt, vooral op het gebied van digitale kennis en vaardigheden.

Ecologische ontwikkelingen (leefomgeving)

Steeds meer mensen willen duurzame producten. Daarnaast stelt de overheid steeds strengere duurzaamheidseisen. Het is dus verstandig als ondernemer om de industrie te verduurzamen. Denk bijvoorbeeld aan een circulair businessmodel, modulaire producten ontwerpen, minder energie verbruiken en werken met duurzame materialen. Het circulair ondernemen is nodig voor een toekomstbestendige sector.

Stikstof- en PFAS-problematiek (poly- en perfluoroalkylstoffen- chemische stoffen) die een negatief effect kunnen hebben op milieu en gezondheid hebben een negatieve impact op de sector. De stikstof- en PFAS-problematiek is nadelig en dat resulteert in een daling van de vraag naar metaalproducten.

Politiek-juridische ontwikkelingen

De metaalsector is één van de sectoren die in aanmerking komt voor een verhoging van de subsidie Praktijkleren. Dat sluit aan bij de Wet arbeidsmarkt in balans (WAB). In mei 2020 besloot minister Van Engelshoven om de subsidieregeling Praktijkleren in zowel 2020-2021 als 2021-2022 een extra impuls te geven van 10,6 miljoen euro boven op het totale budget van ongeveer € 200 miljoen. Daarmee beoogt zij werkgevers te stimuleren om bbl-plekken (leerbanen) aan te bieden.

In 2021 treedt een EU-verordening voor conflictmineralen in werking die importeurs van tin, wolfraam, tantalium en goud verplicht gedegen onderzoek te doen naar de herkomst van die materialen.

Op 1 januari 2022 treedt de Omgevingswet in werking. Deze nieuwe wet gaat alle ruimtelijke en milieurechtelijke wetten en besluiten vervangen. De nieuwe omgevingswetgeving bundelt over een paar jaar ‘alle’ wetten en regels voor ruimte, bouw, infrastructuur, milieu, natuur en water en regelt daarmee het beheer en de ontwikkeling van de leefomgeving. De regelgeving wordt hiermee volledig herzien. Het vraagt om een andere werk- en denkwijze van overheden, burgers en bedrijven.