Meer verantwoordelijkheid op de werkvloer

3. Complexe context

WAT IS HET?

Het werk in installatiebranche wordt complexer door grote veranderingen in het werkveld. Door snelle ontwikkelingen in digitalisering komt er steeds meer waardevolle maar ook gevoelige data vrij. Het gaat om data die informatie geeft over het gebouwgebruik en op basis waarvan de installateur acties in onderhoud kan ondernemen. Maar hoe gaat de installateur om met vertrouwelijke data die hij ontvangt bij geautoriseerde toegang tot het gebouwnetwerk? Er is vaker sturing op afstand en wie controleert dan de bestuurder op afstand? Het belang van vakmanschap blijft overeind maar het belang van integer leiderschap neemt toe. Er zijn veel leiderschapsprogramma’s maar nog weinig behandelen integriteit. Het bestaande model van werken en leiding geven is gemaakt op groei, gemak en eigenbelang (lineair). Dat staat vaak haaks op integer leiderschap dat gewenst is bij verantwoord gebruik van data.

“Let op de zwarte kant van de techniek, denk daarbij aan cybersecurity en privacy gevoelige aspecten van digitale installaties- en systemen. Staan we wel genoeg stil bij wat techniek vanuit breed perspectief kan betekenen. Of niet….”
– Theo Ockhuijsen, Bimpuls en Innovatie Expres.

Wanneer de monteur over de kennis beschikt dat er binnen zes maanden een nieuwe, betere en duurzamere versie op de markt zal komen, wordt dit dan vermeld door hem/haar? Het belang van sociale innovatie neemt toe, los van de technologie én over de sectoren heen. Dan gaat het over hoe de organisatie verandert door digitalisering. Hoe verandert het sturingsproces, hoe introduceert de organisatie meer zelfsturing, hoe bevorder je meer integraal samenwerken en integriteit? Hoe blijft het werk voor een service monteur menselijk en overzichtelijk? Hoe vergroot je het slimmer en met meer plezier werken? De humane kant van werk krijgt een voornamere rol als tegenantwoord op de snelle digitalisering en technologisering van het vak. Maar ook als antwoord op de toegenomen klantwensen met betrekking tot betere woonbeleving en persoonlijk maatwerk. Installateurs moeten steeds flexibeler kunnen werken en empathisch kunnen communiceren.

WAT VERANDERT ER?

“De transitie-machine van de bouw- en installatie sector lijkt te gaan vastlopen, we hebben teveel opties/te veel vraagstukken. We lopen het risico op teveel blijven praten over hoe iets moet. Er is meer lef en ondernemerschap nodig. We moeten van samen praten naar samen doen”
-Theo Ockhuijsen, Bimpuls en Innovatie Expres.

Door de snelle ontwikkelingen in installaties en systemen, is het moeilijk om bij te blijven. Je bent nooit (meer) klaar met je opleiding. Je leert een vak maar de inhoud verandert steeds sneller, daardoor wordt een Leven Lang Ontwikkelen steeds belangrijker. Inzetbaarheidsvraagstukken worden voor bedrijven steeds belangrijker.

Er is een groot onderscheid tussen toonaangevende bedrijven en de kleine spelers, die laatste groep heeft moeite om bij te blijven. Het mbo onderwijs kan daarbij helpen door via de achterdeur bedrijven innovatiever te maken, bijvoorbeeld op het toepassen van BIM. Studenten die net klaar zijn met hun opleiding kunnen vooral de kleinere spelers helpen met vernieuwen.

Zij-instromers worden steeds belangrijker voor de installatiebranche. Het beroep is niet altijd even zichtbaar, het is vaak in een later stadium tijdens het werkzame leven dat werknemers het vak van installateur ontdekken en ervoor kiezen. Dan pas wordt er bijvoorbeeld voor koudetechniek gekozen. Dan wordt ontdekt wat er allemaal in het vak zit. Zoals ICT, werktuigbouw, procestechniek en met veel meer verschillende toepassingen in de praktijk vergeleken met het werk van bijvoorbeeld een automonteur.

Bedrijven vragen meer van hun werknemers. Wanneer een cv-ketelmonteur gevraagd wordt een reparatie uit te voeren, is het belangrijk om in het hele proces een check te houden of de klant ook echt geholpen is. Het gaat niet alleen om het maken van de cv-ketel. Het kan zijn dat na de reparatie de cv-ketel werkt maar de klacht nog niet is verholpen, omdat bijvoorbeeld het vreemde geluid blijft.  Dan heeft de monteur het klantprobleem niet opgelost. Beschikken over empathisch vermogen, sensitiviteit laten zien en echt luisteren naar de klant en zijn probleem worden belangrijker. Dat is nog niet breed ontwikkeld in de installatiebranche maar het wordt wel steeds meer gevraagd. Het geschoold personeel is uiteindelijk ook een visitekaartje van elk bedrijf.

VOORBEELDEN?

In de provincie Groningen werd een Centrum voor Veilig Wonen opgericht, waar geld beschikbaar was gesteld door de overheid voor verbetering van het leefklimaat in het door aardbevingen geteisterde woongebied. Dit resulteerde onder andere in de opzet van een grootschalig scholingsprogramma op communicatie en gedrag. Alle bouw- installatiemedewerkers uit de regio kregen een training in communicatie en gedrag. Het scholingsprogramma bleek erg succesvol, er werd onder meer met rollenspellen en echte acteurs gewerkt. Uiteindelijk heeft Alfa College in Groningen met de ervaringen van deze training ook zo’n training blijvend binnen de opleidingen voor installateurs opgezet (https://www.alfa-college.nl/groningen).

Adviezen voor het beroepsonderwijs

Er mag bij diverse vakken nog meer tijd besteed worden aan het ontwikkelen van 21st Century skills. Dit met als doel naast de bestaande inhoud, persoonlijker te kunnen aansluiten op de student. Naast ICT-skills worden 21st Century skills generiek belangrijk voor alle opleidingen. Aandacht voor persoonlijke ontwikkeling en ontwikkeling van communicatieve vaardigheden in de mbo-opleidingen in de context is zinvol. Bedrijven vragen meer van hun werknemers. 21st Century skills in de opleiding geven inzicht en reflectie omtrent eigen handelen. Dit kan ingezet worden bijvoorbeeld door te oefenen met behulp van rollenspellen in aanvulling op de gebruikelijke feedback op de inzet die tijdens stages plaats vindt.

De klant beoordeelt immers niet alleen kwantitatief. Door in te zetten 21st Century skills verandert het gedrag op de werkvloer en daarmede de beleving van de klant. Bijvoorbeeld een cv-ketel reparatie kan een consument techniekinhoudelijk niet beoordelen maar wel of iemand netjes werkt, goed uitlegt etc. Dat is ook een indicatie voor kwalitatief goed werk. Dus de vakman wordt meer beoordeeld op sociale vaardigheden en op het kunnen blijven communiceren tijdens de klus.

Het belang van modulair onderwijs wordt groter. Deels uit nood voor zij-instromers, om mensen snel aan het werk te krijgen, maar ook uit kracht om gericht te kunnen bijscholen wanneer de marktontwikkelingen dit vragen. Leven lang ontwikkelen gaat samen met modulair onderwijs. Leren wordt door leven lang ontwikkelen, meer individueler, gebaseerd op persoonlijke keuzes die passen bij de talentontwikkeling van het individu.

De kwaliteitseisen aan werk nemen toe. Het Centraal Register Techniek heeft in juli 2020 de Vakpaspoort-app ge­lanceerd. In het vakpaspoort komen al je behaalde diploma’s en certificaten te staan. Hiermee kan de monteur zijn/haar vakbekwaamheid aantonen. In eerste instantie komen de vakvaardigheden erin te staan en op termijn wellicht ook de overige vaardigheden opgedaan via onder meer de 21st Century skills trainingen. De houdbaarheid van kennis wordt in de toekomst korter door de snelle veranderingen dus het vakpaspoort geeft naast geldigheid ook actualiteit aan. Er komt hierdoor meer modulair onderwijs in combinatie met een leven lang ontwikkelen, met certificeerbare keuzedelen. Bijvoorbeeld een controle en inspectie keuzedeel, warmtepomp keuzedeel, veiligheid keuzedeel en ondernemingsvaardigheden keuzedeel. Het mbo is het vormende gedeelte, daarna heb je de specifieke marktvraag van bedrijven.

Tot slot koudetechniek dient als specifieke opleiding tot monteur koude- en klimaatsystemen. Maar kennis van koudetechniek zou ook in heel veel andere installatieberoepen een waardevolle aanvulling kunnen zijn.

Gert Buisman, voorzitter marktsegment

“Rollenspellen met acteurs worden vaker ingezet. Ga maar eens een emotionele en boze bewoner naspelen, die installateurs hebben geen idee hoe ze hier mee om moeten gaan. Dus we huren ook professionele trainingsacteurs in. Voor ons is dit de beste vorm.”

DossiersBenodigde vaardigheden als gevolg van complexe context
Koudetechniek• Klantvriendelijk kunnen communiceren en adviesvaardigheden ontwikkelen
• Kennis van sociale vaardigheidsontwikkeling, hoe vertel je iets? Wat vertel je? Wat is het effect van wat je vertelt? Meer met rollenspellen werken.
• Meer inzicht in het waarom en verbanden leren zoeken.
• Meer kennis van digitalisering en sensoring.
Werkvoorbereiding• Kunnen samenwerken in teams, belang van veiligheid goed borgen, veilig gedrag kunnen tonen, het takenpakket wordt wel breder, meer onderhoud verantwoordelijkheid, ze zijn de ogen en oren van de fabriek en ook procesverbeteraars.
• Soft skills ontwikkeling, zoals klantgericht denken en handelen/communiceren.
Service & Onderhoudstechniek• Klantgericht kunnen werken, analytischer gaan werken, probleemoplossend vermogen vergroten en beter in staat zijn om verbanden te kunnen leggen.
• Kennis van sociale vaardigheidsontwikkeling, hoe vertel je iets? Wat vertel je? Wat is het effect van wat je verteld? Meer met rollenspellen werken.
Elektrotechnische Installaties • Klantvriendelijk kunnen communiceren en adviesvaardigheden ontwikkelen
Kennis van sociale vaardigheidsontwikkeling, hoe vertel je iets? Wat vertel je? Wat is het effect van wat je verteld? Meer met rollenspellen werken.
Werktuigkundige Installaties• Klantvriendelijk kunnen communiceren van ontwikkeling van adviesvaardigheden
• Kennis van sociale vaardigheidsontwikkeling, hoe vertel je iets? Wat vertel je? Wat is het effect van wat je verteld? Meer met rollenspellen werken.

INHOUDSOPGAVE MACROTRENDS TECHNISCHE INSTALLATIES EN SYSTEMEN