• WAT IS HET?

Binnen de installatiebranche groeit het conceptueel, integraal werken en het gebruik maken van inhouse production. Het maken van totaalinstallaties en –systemen in een fabriekssetting op modulaire basis, is al een aantal jaren de gang maar het wordt steeds verfijnder en completer zodat opbouw op locatie van de klant nog sneller en makkelijker kan gaan. Dit heeft vele voordelen. Ontwerp en realisatie vinden op dezelfde locatie plaats, dat zorgt voor kortere feedback loops, 24/7 geautomatiseerde productie en betere kwaliteitscontrole. Bijkomend voordeel van modulaire fabrieksbouw is dat het ook circulair is. De montage op locatie zorgt voor minder verspilling waardoor er veel minder afval is. De installaties zijn ook weer makkelijker te demonteren in geval van onderhoud en vervanging. Op locatie van de klant worden de installaties modulair opgebouwd waardoor de bouwtijd aanzienlijk korter is.

Door toenemend gebruik van domotica en prefab groeien de bouwbranche en de installatiebranche naar elkaar toe. Dit geldt vooral voor nieuwbouw. Maar bij bestaande bouw is een renovatie evolutie gaande. Er kan nu al om bestaande gebouwen heen een nieuwe schil aangelegd worden om gebouwen duurzamer te maken. Die schillen kunnen ook prefab gemaakt worden en om een betonnen bestaande karkas gebouwd worden. Door prefab verdwijnt er steeds meer installatie-werk naar de fabriek, maar het onderhoud op locatie blijft.

Er ontwikkelt zich een industrialisatie van het bouw- en installatiewerk.  Wat van oudsher ambachtelijk werken op locatie was, zal nu meer inhouse production worden waarbij digitalisering een grote rol speelt. Bijvoorbeeld met hulp van BIM (Bouwwerk Informatie Model). Door BIM werken bouwers, architecten, en installateurs beter samen. En is er eenmaal met hulp van BIM gebouwd, dan is er direct een digitale database voor onderhoud voorhanden.

• WAT VERANDERT ER?

Een installatie kan tegenwoordig volledig in de fabriek gemaakt worden en vervolgens op locatie bij een klant in elkaar gemonteerd worden. Je krijgt op locatie meer montage- en systeembouwers. In de fabriek heb je de bedenkers, ontwerpers en de makers.

Bedrijven waar veel met digitalisering en met robotisering gewerkt wordt, daar werken andere typen werknemers, ze zijn vaker programmeurs, reparatie monteurs, planners. Er is minder handwerk nodig en meer denkwerk. Digitalisering werkt als een motor voor technologische innovatie, procesinnovatie en sociale innovatie. Bij technologische innovatie kan digitalisering werken als middel voor een versnelling van het werk en voor een grotere nauwkeurigheid zoals bij het gebruik van Digital Twin. Bij procesinnovatie zorgt digitalisering voor een vergaande integratie tussen procesonderdelen waarbij de overdracht en afstemming van werk efficiënter en effectiever verloopt. En bij sociale innovatie gaat het over hoe de organisatie verandert door digitalisering. Hoe verandert het sturingsproces, hoe introduceer je meer zelfsturing, hoe bevorder je meer integraal samenwerken. De vraag naar 21st Century Skills neemt toe. Het gaat onder meer om het vermogen tot kritisch denken, creatief denken, probleem oplossen, digitaal denken, informatie vergaren, ICT basis-vaardigheden, media wijsheid, communiceren, samenwerken, sociaal en culturele vaardigheden en zelfreflectie (Stichting Leerplanontwikkeling, 2020).

• Adviezen voor het beroepsonderwijs

Naast het behoud van basisvaardigheden als elektrotechniek, werktuigbouw en fysische natuurkunde wordt het interdisciplinair, conceptueel en integraal kunnen denken en werken belangrijker bij inhouse production. Van een student wordt verwacht dat die in een setting kan werken waar totaalinstallaties worden gefabriceerd. Daar komt meer denkwerk aan te pas en het verantwoord en zelfstandig kunnen bedienen van machines omdat veel processen automatisch verlopen. Competenties als verantwoordelijkheid kunnen nemen en zelfsturing worden extra gevraagd.

Door de groei van inhouse production zal de behoefte aan operators en procesmedewerkers met kennis van installatietechnieken toenemen. Doordat de ontwikkeling van industrialisatie bij meer marktsegmenten speelt, kan er uitwisseling en concurrentie tussen sectoren gaan plaatsvinden, bijvoorbeeld tussen een timmerfabriek en een fabriek in de installatiebranche. De operators kunnen als flexibele krachten bij verschillende industrieën worden ingezet, eventueel met een aanvullende korte training, ook voor de lagere mbo-niveaus, zodat ze een allround beroepsgroep worden. In het mbo onderwijs kan dit gefaciliteerd worden door allround operator/procesmedewerker opleidingen keuzedelen en deelcertificaten voor specifiek sectoren. Dit biedt ook meer mogelijkheden voor zij-instromers. Ook neemt de behoefte aan gekwalificeerde montage- en systeembouwers met kennis van installatietechnieken toe.

De behoefte aan de klassieke installateur als vakman, als een ambachtsman zal niet verdwijnen maar wel in omvang verminderen wat gevolgen heeft voor de gewenste opleidingscapaciteit.