Zwaartepunt werk verschuift naar fabriek
4. Inhouse production
• WAT IS HET?
Werkzaamheden die traditioneel op de bouwplaats plaatsvonden verschuiven naar de bouwfabriek, het wordt meer inhouse production. Er kan steeds meer in de fabriek gemaakt worden, de mogelijkheden breiden zich in rap tempo uit. Het werk dat in de fabriek gemaakt kan worden loopt uiteen van gemetselde steenstripgevels die zijn voorzien van deuren, kozijnen, leidingen en isolatiemateriaal, tot aan kant en klare keukens en badkamers en complete daken. In de ontwerpfase wordt vaker met BIM gewerkt (Bouwwerk Informatie Model), een digitale tweeling van een gebouw, en daarin neemt het detailniveau alleen maar toe. Dat maakt dat de ontwerpfase, nog meer een fase in het bouwproces wordt waar aan verwachtingsmanagement gedaan wordt. De tekentafel wordt kostentafel, waar de verwachting is dat faalkosten sneller worden ontdekt. Er wordt meer met cataloguswoningen gewerkt. Dankzij slimme digitale koppelingen tussen ontwerp en productie, kan een gebouw in delen en soms in zijn geheel al in een bouwfabriek gemaakt worden. Prefabricage (prefab) is niet nieuw maar kent de laatste jaren een forse groei in mogelijkheden en populariteit. De groei zit met name bij nieuwbouw maar renovatiebouw is bezig met een inhaalslag.
In bouwfabrieken zijn betere condities aanwezig om sneller te kunnen werken, 24/7 en het hele jaar door. Ook kan er sneller bijgestuurd worden bij eventuele fouten; de feedbackloop met de ontwerpafdeling is korter. De mogelijkheden lijken eindeloos. Door meer toepassingen van inhouse production heb je buiten op de bouwplaats minder vakmensen nodig en vakmensen met andere vaardigheden. In twee weken tijd kunnen huizen inmiddels op locatie in elkaar worden gezet, daar heb je monteurs voor nodig en minder bouwvakkers, timmerlieden of metselaars. Inhouse production vraagt om meer nauwkeurigheid bij de montage op de bouwplaats. Bij traditioneel bouwen kon je minder nauwkeurig werken en dan vervolgens ter plaatse onnauwkeurigheden oplossen. Het wordt meer plug & play en legobouw. De technieken 3D printing, Autocad en CNC worden nog belangrijker bij inhouse production.
“Door meer prefab bouw heb je minder personeel op de bouwwerkplaats nodig”
– Michel Pipping, ROC Da Vinci College.
Inhouse production dankt zijn groei aan vier factoren. Ten eerste is er een groot woningtekort in Nederland. De tweede factor is het tekort aan voldoende vakmensen. Zelfs het aantrekken van met name Oost-Europese arbeidskrachten lost dit probleem niet volledig op. Daardoor wordt er meer noodgedwongen naar arbeidsbesparende bouwprocessen gekeken. De derde factor is dat de technologische ontwikkelingen in prefab razendsnel gaan, er is steeds meer mogelijk. Robotisering, digital twins en 3D printing technieken maken prefab steeds makkelijker, goedkoper en toegankelijker voor meer partijen in de markt. Door robotisering en 3D printing kan het productieproces 24/7 doorgaan en sneller gaan. Met digital twin kunnen er dankzij de digitale tweelingversie sneller en goedkoper aanpassingen aan het ontwerp gemaakt worden, zonder dat daar de productie extra voor wordt belast. En tenslotte speelt mee dat een gebouw met inhouse production over het algemeen goedkoper kan worden gerealiseerd dan met traditioneel bouwen.
Bijkomend voordeel van inhouse production is dat het circulair bouwen erdoor wordt versterkt. Prefab is gebaseerd op modulair bouwen. Deze techniek maakt het mogelijk dat bouwelementen aan het eind van de levensduur van een gebouw makkelijker kunnen worden gedemonteerd en hergebruikt. Bovendien wordt er op de bouwplaats minder materiaal verspild om bouwelementen op elkaar te laten aansluiten, omdat de bouwelementen bijna naadloos op elkaar passen.
• WAT VERANDERT ER?
Voor de bouwsector betekent inhouse production een andere manier van werken. Er zal meer werk verschuiven naar de voorkant van het bouwproces, de ontwerpfase. Daar zit namelijk de winst, om verwachtingen van de klant te managen, maar ook om er zeker van te zijn dat de bouwelementen eenmaal op de bouwplaats zo veel mogelijk passen. Met hulp van BIM en virtuele technieken kan de klant een scherpe impressie krijgen van het resultaat en kunnen aanpassingen in het ontwerp gemaakt worden. Op de bouwplaats zelf neemt de ruimte voor fouten en marges af. Door het werken met geprefabriceerde bouwelementen is het essentieel dat alles precies op elkaar past er is weinig ruimte meer voor aanpassingen. De vraag naar vakbekwame montagemedewerkers op de bouwplaats groeit.
“Door prefab wordt precisie steeds belangrijker. Met traditioneel bouwen kan men nog een beetje schuiven en zagen, maar we gebruiken steeds meer prefab. Dan is daar niet de ruimte voor. Een centimeter is een centimeter. Past het niet? Dan heb je een groot probleem, want dan past niks”
– Eric Zegwaard, Mondriaan College.
“Montagemedewerkers zijn echt mensen die bepaalde kennis nodig hebben. Er wordt weleens makkelijk over gedaan, maar dat zijn wel de mensen die de panelen aan elkaar schroeven”
– Eddy Gruppen, ROC Twente College.
Door de opkomst van montagebouw, veroorzaakt door fabrieksmatige bouw, komt er meer uitwisseling tussen sectoren, bijvoorbeeld tussen een bouwfabriek en een timmerfabriek. Zowel de montagemedewerkers die op de bouwplaats werken als de procesmedewerkers in de fabriek, kunnen als flexibele krachten bij verschillende industrieën worden ingezet, eventueel met een aanvullende korte training, ook voor de lagere mbo-niveaus, zodat ze een allround beroepsgroep worden. Dit biedt ook meer mogelijkheden voor zij-instromers.
“Op termijn zullen we echt minder metselaars nodig hebben. Het lastige in die bedrijfstak is, je gaat met ze in gesprek. Ze herkennen dan deze trend. Dan geven ze aan dat ze monteurs nodig hebben op de bouwplaats, die de prefab spullen in elkaar zetten. Dan vijf minuten later in hetzelfde gesprek zegt dezelfde groep aannemers dat we de metselaars niet moeten vergeten. Want die hebben we ook nog steeds nodig. Tja, dat is zo”
– Eddy Gruppen, ROC Twente College.
“Met de toename van prefab in de nieuwbouw, verschuift er wel wat betonboorwerk naar de fabriek, maar er blijft genoeg werk op de bouwplaats over, omdat er altijd wel weer maatwerk nodig blijft”
– Vincent de Witte, Dikkerboom.
“Vroeger deed ik als timmerman zelf een deur, nu komt er een bedrijf en die zet direct tien deuren. Zij zijn gespecialiseerd. Die deuren hangen goed, zijn netjes en er zit garantie op”
– Eric Zegwaard, Mondriaan College.
• VOORBEELDEN
Voorbij Prefab, dochterbedrijf van TBI, maakt geheel gerobotiseerd gevelelementen en bouwmuren. Gevels zijn voorzien van deuren, kozijnen, leidingen en binnenkort ook van 20 cm dik isolatiemateriaal. De opdrachtgever bepaalt waar het lichtknopje of de waterleiding komt. Niet het product is gestandaardiseerd maar het proces, waardoor maatwerk beter mogelijk is. Het bedrijf heeft nu 80 medewerkers en dat waren er voor de robotiseringslag in 2015 nog 180. Waar voorheen in de hallen tientallen timmerlui bekistingen maakten om daarmee steeds dezelfde gevel te maken, staan nu enorme machines en robots. In plaats van twee dagen timmeren brengen de robots in drie kwartier op doorschuivende, meters grote stalen tafels van alles aan; tijdelijke stalen mallijsten, electraleidingen, waterleidingvoorzieningen en gerobotiseerde gelaste ‘wapeningsnetten’. Een bijzonder moment is het laatste station, waar een grote trechter boven de mal komt te hangen die er gelijkmatig het beton in stort. Die wordt dan in zes uur in een ruimte gelegd om te verharden. Vervolgens wordt de gevel of bouwmuur uit zijn mal gekanteld, waarna die vijf dagen buiten moet uitharden op het ‘tasveld’ alvorens te worden gemonteerd op de bouwplaats. Het bedrijf werkt veel met Polen, die in zes weken worden opgeleid, er is geen specifieke vakopleiding voor nodig. De werknemers zijn goedkoper dan een gekwalificeerde timmerman.
Het bouwbedrijf Jan Snel, bouwt volledig modulair en circulair over de hele wereld. Om snelheid met kwaliteit te combineren bouwt Jan Snel het complete gebouw in de fabriek, plaatst deze op locatie en na gebruik wordt het gebouw gedemonteerd en hergebruikt. Het bedrijf kan scholen, sportcomplexen, kantoren en laboratoria bouwen. Zo bouwde het bedrijf een volledig modulair hotel in Waalwijk voor 400 seizoenarbeiders. Het hotelcomplex kan ook zo weer verplaatst worden zonder iets te slopen.
• Adviezen voor het beroepsonderwijs
Door de groei van inhouse production zal de behoefte aan operators en procesmedewerkers in de fabriek met kennis van de bouw toenemen. Doordat de ontwikkeling van industrialisatie bij meer marktsegmenten speelt, kan er uitwisseling tussen sectoren gaan plaatsvinden, bijvoorbeeld tussen een timmerfabriek en een woningbouwfabriek. Op de bouwplaats kunnen montagemedewerkers als flexibele krachten bij verschillende sectoren worden ingezet, eventueel met een aanvullende korte training, ook voor de lagere mbo-niveaus, zodat ze een allround beroepsgroep worden. In het mbo-onderwijs kan dit gefaciliteerd worden door allround procesmedewerker- en montagemedewerker opleidingen met keuzedelen en deelcertificaten voor specifieke sectoren. Dit biedt ook meer mogelijkheden voor zij-instromers en aan het concept van een leven lang ontwikkelen.
“Ik verwacht verdere groei van flexbanen. Bijvoorbeeld bij een timmerfabriek die steeds meer een prefabfabriek wordt, waarbij makkelijk montagemedewerkers uit andere industrieën kunnen worden ingezet, met een korte cursus. Deze montagemedewerkers kunnen als flexibele krachten bij verschillende industrieën worden ingezet”
– Bert Boeijink, voorzitter marktsegment BU/GA.
Naast het behoud van basisvaardigheden is het interdisciplinair, conceptueel en integraal kunnen denken en werken belangrijk bij inhouse production. Van een student wordt verwacht dat die in een setting kan werken waar totaalinstallaties worden gefabriceerd. Daar komt meer denkwerk aan te pas en het verantwoord en zelfstandig kunnen bedienen van machines omdat veel processen automatisch verlopen. Competenties als verantwoordelijkheid kunnen nemen en zelfsturing worden extra gevraagd.
“De vraag naar middenkader zal groeien, omdat het bouwproces aan de voorkant belangrijker en groter wordt, het belang van goede voorbereiding, ontwerp en planning neemt toe”
– Michel Pipping, ROC Da Vinci College.
| Dossiers | Benodigde vaardigheden en kennis als gevolg van de ontwikkeling ‘Inhouse production’: |
|---|---|
| Dakdekken, Tegelzetten, Timmeren, Rietdekken, Metselen, Betonboren, Middenkader Bouw & Infra | • Kennis van werkvoorbereiding en precisiewerk • Kennis van keuzedeel procesmedewerker en montagemedewerker ontwikkelen |
| Dakdekken | • Gebruiken van leven lang ontwikkelen, invulling door modulair onderwijs. |
| Middenkader Bouw & Infra | • Kennis van 3D tekenen, BIM, Rapid Engineering, het kunnen modelleren voor de massa productie, het kunnen plannen, denken in processtappen, procesoptimalisatie. |
INHOUDSOPGAVE MACROTRENDS BURGERLIJKE UTILITEITSBOUW EN GESPECIALISEERDE AANNEMING
