• WAT VERANDERT ER?

Het verwerken van afval en het hergebruik van installaties wordt nog onvoldoende gerealiseerd, onder andere door de grote diversiteit aan installaties. Elke installatie is maatwerk waardoor circulair werken moeilijk is. Het vergt intensieve samenwerking tussen fabrikanten en installateurs om installaties duurzamer te maken.  De klimaatadaptatie biedt vele kansen voor installatiebedrijven, onder andere met de installatie van zonnepanelen. De branche biedt speciale Green Skills workshops, waarin alle huidige kennis van duurzaam installeren aan bod komen. Duurzame technieken zitten enorm in de lift. Er is een grote markt voor en een installateur die er niets aan doet, zal zijn klanten op termijn kwijtraken aan collega’s die wel duurzaamheid omarmen zeker wanneer de overheid opdrachtgever is.

“Geen enkele installatie wereldwijd is identiek. Dus alleen op materiaalniveau kan je qua circulariteit iets hergebruiken. Veel materialen worden passend gemaakt op locatie, waarmee de kans op hergebruik weer daalt. Dus in die zin is dat best lastig. We zullen moeten nadenken over hoe we het moeten doen, maar dit kan volgens mij alleen wanneer de fabrikanten en installateurs de handen ineen slaan voor de ontwikkeling van producten die in de toepassingsfase dezelfde mogelijkheden en veiligheden bieden maar in de afvalfase makkelijk voor hergebruik geschikt zijn. Dat is nu nog niet zo, een voorbeeld; elk elektriciteitsdraadje is voorzien van een vinyl mantel en dit is niet het meest fijne product om te verwerken”
– Willem van der Veere, Techniek NL.

De grootschalige verduurzaming van gebouwen en installaties zal verder voortgezet worden. Er wordt hierin breed opgetrokken tussen bouwers en installateurs. Het onderwerp is dusdanig groot voor individuele spelers dat ketensamenwerking noodzakelijk is. De overheid stuurt met regelgeving en stimuleringsmaatregelen. Met het tekenen van het Energieakkoord en het opstellen van de Uitvoeringsagenda 2018 zijn belangrijke stappen gezet richting het verduurzamen van de Nederlandse economie. De gebouwde omgeving is een van de domeinen die hieraan een betekenisvolle bijdrage moet leveren. Daarnaast stimuleert de overheid in zijn rol als opdrachtgever verduurzaming door in het bestek een energiezuinige en circulaire invulling van projecten centraal te stellen.

• VOORBEELDEN

Wat betreft de energietransitie in de installatiebranche is er nu een basis gelegd met de warmtepomp. De warmtepomp bestaat al tientallen jaren maar wordt als gevolg de energietransitie nu veel meer toegepast en is daardoor enorm in de aandacht komen te staan. Toch wordt dit door de branche als een voorlopige innovatie in energietransitie gezien. Uiteindelijk zal meer verwacht van het gebruik van waterstof als energiedrager. Dit zit echter nog in de experimenteerfase. Bijvoorbeeld het nog te realiseren project Waterstofwijk, in Nijstad Oost te Hoogeveen. Zestien huizen zijn hier aangesloten op een eigen energienet en 80 woningen krijgen een cv-ketel op waterstof. De zestien huizen krijgen een eigen netwerk (een zogeheten microgrid). Ze voorzien volledig in de eigen energiebehoefte en krijgen geen energierekening. Na verloop van tijd verdienen zij hun investering terug. De overige 80 woningen in de waterstofwijk krijgen een traditioneel aardgasnetwerk. Die leidingen blijken namelijk geschikt voor waterstof. De test combineert het ‘ouderwetse’ netwerk met nieuwe cv-ketels voor waterstof. Met dit project wordt een blauwdruk ontwikkeld voor het verwarmen van huizen met een cv-ketel die draait op waterstof. De gemeente Hoogeveen wil met de ontwikkeling bijdragen aan de energietransitie opgave in Nederland, met name het aardgasloos bouwen als onderdeel van de energietransitie. Nijstad-Oost is een demonstratieproject dat als katalysator dient voor de toepassing van waterstof in de gebouwde omgeving. Vanuit een gecontroleerde nieuwbouwomgeving wil men een veiligheidsgevoel en acceptatie creëren zodat op termijn andere wijken in Hoogeveen het voorbeeld willen gaan volgen.

Het Nederlandse bedrijf Van Abeelen ontwikkelde koelinstallaties die op zonnecollectoren werken. De zonnekoelcontainer “Solar Fridge” begon zijn leven als een idealistisch project. Wereldwijd gaan enorme hoeveelheden voedsel en medicijnen verloren door slechte koelomstandigheden op plaatsen met onvoldoende energie, zoals oorlogsgebieden en door rampen getroffen gebieden. Van Abeelen ontwikkelde een stand-alone zonnekoel- en vriescontainer.

• Adviezen voor het beroepsonderwijs

Voor studenten en werknemers is het belangrijk om kennis van de laatste ontwikkelingen in de energietransitie bij te houden. Bijvoorbeeld nu zijn de warmtepomp en het warmtenet leidend in de transitie maar misschien zal dit straks waterstof en het waterstofnet zijn. Het onderwerp circulariteit kan het best in de praktijk geleerd worden aan de hand van vraagstukken en concrete projecten, waar studenten aan kunnen meewerken en meedenken.

In de keuzedelen is verduurzaming van de installatiebranche al meegenomen.  Dan gaat het om onderwerpen zoals duurzaam ondernemen, verspilling leren tegengaan, emissiekennis en afval(zuivering)kennis. De energietransitie zelf zit nog niet in de opleiding, er is nog geen opleiding tot ‘duurzame monteur.’ Wel bestaat in het mbo bijvoorbeeld de opleiding monteur voor laadpalen, wat als een soort light versie monteur gezien wordt met een relatief makkelijke startkwalificatie.

De verdere ontwikkeling van duurzaamheid in de installatiebranche, gaat naar verwachting geen grote fricties opleveren. Het is echter wel van belang om vooral de oudere werkgevers en werknemers mee te nemen in de snelle veranderingen. Zij hebben relatief gezien het meeste moeite met de transitie naar een duurzamer bedrijf. Voor de rest is de branche redelijk on track wat betreft de verduurzaming.