Robottechnologie omarmt in de sector
Service en human robots
• WAT HOUDT HET IN?
(Robot)technologie speelt een belangrijke rol als we streven naar een veilige samenleving. Van robottechnologie is sprake bij de inzet van robots, camera’s en drones. Ze kunnen dankzij uitgekiende sensoren onze behoeften steeds beter aanvoelen en erop reageren. Robotica maakt processen efficiënter en fysieke taken minder arbeidsintensief.
• WAT VERANDERT ER PER DOSSIER?
Om goed in te spelen op de ontwikkelingen zijn de dossiers publieke veiligheid én particuliere beveiliging in 2021 vernieuwd.
• PARTICULIERE BEVEILIGING
Robotisering in de beveiliging
Uit een onderzoek uitgevoerd door Motivaction, in opdracht van Securitas, blijkt dat er steeds meer vertrouwen is in de robot bij de beveiliging. In de sector kantoren/ICT denkt 35 procent van de respondenten dat beveiligingsrobots de toekomst zijn.
“Het kan straks zo zijn dat als jij als bezoeker komt, dat er dan niemand zit. Er staat een apparaat of een robot, je zegt goedemiddag en de robot zegt dat ook. Dan kun je je naam invoeren en voor wie je komt. Er zijn al objecten die dat hebben. Dan komt er een bezoekerspas uit en degene die je gaat bezoeken wordt gebeld. Pas als diegene de pas aanbiedt, wordt hij geactiveerd door de ontvangende persoon en kun je door de ingang.”
– Jan Ketting, Rijksoverheid
Cameratoezicht in de beveiliging
Cameratoezicht bestaat al geruime tijd, en wint nog altijd aan populariteit en belang. Er is een verschuiving zichtbaar van statische beveiliging naar dynamische beveiliging en van herkenbaar naar onherkenbaar. Toegang en toezicht (op gebouwen, maar ook bij evenementen) automatiseert men. Steeds meer bedrijven zijn de afgelopen jaren gestopt met mobiele surveillance. In kantoorgebouwen vervullen camera’s een steeds prominentere rol. Beveiliging en beheer van gebouwen op afstand is inmiddels al vrij gebruikelijk bij objecten waarvan het risico hoog wordt ingeschat, of bij geleasede gebouwen. Overgaan op beveiligen op afstand kan een efficiënte oplossing zijn, zeker naarmate het moeilijker is om personeel te vinden.
Geert Sijtzema, International Security Agency
Wij deden in het verleden veel van die amusementshallen. Daar hadden wij dan een mannetje de hele dag rondlopen of later rond sluitingstijd, maar dat wordt tegenwoordig allemaal op afstand gedaan. We schakelen camera’s in en alles wordt op afstand afgesloten. Dat geldt ook voor industrieterreinen. Aan de voorkant van een terrein hangen camera’s met kentekenregistratie.
De functie van beveiligers op locatie verplaatst zich (deels) naar de alarmcentrale. Het gaat dan bijvoorbeeld om het op afstand openen en sluiten van het pand, toegangsverlening, cameratoezicht, intercomafhandelingen en alarmverificatie van brand-, inbraak- en gebouwgerelateerde systemen. De profilers van buitenaf geven dan specifieke opdrachten voor de camera’s. Bijvoorbeeld om bepaalde situaties gericht te monitoren of om bepaalde personen gericht te volgen. (Kalkhoven, 2020)
Geert Sijtzema (International Security Agency) geeft als voorbeeld: “De profilers van buitenaf geven dan specifieke opdrachten voor de camera’s. Bijvoorbeeld ze geven aan dat ze een man met een rode jas zien en daar gaat de camera dan op. Daar wordt dan naar gekeken. De politie zit daar ook bij. Dat zie je ook steeds meer in het publieke domein. Op het moment dat jij binnen komt lopen, geef ik jou een vlaggetje en dan hoef ik niks meer te doen en dan volgt de camera jou de hele tijd. Als ik twintig camera’s heb en je komt bij een andere camera dan volgt die jou ook.”
Type camera’s
Camera’s zijn kwalitatief beter en de toepassingen van cameratechnologie gaan steeds verder. Er zijn twee soorten beveiligingssystemen: analoge en IP-systemen, waarbij de laatstgenoemde de eerstgenoemde steeds vaker vervangen. In de meldkamer wordt analoge techniek uitgefaseerd. Sinds 1 oktober 2021 kunnen de meldkamers geen alarmmeldingen van inbraakalarmsystemen via analoge lijnen ontvangen. De meldingen gaan steeds vaker via IP. IP-camera’s hebben een hogere resolutie dan analoge camera’s. Daardoor kun je over steeds grotere afstanden waarnemen en is er meer dataverkeer mogelijk. Zo kun je videobeelden bijvoorbeeld realtime in ultra HD bekijken. Er is zodoende een kentering in de diensten van de meldkamer, waar men meer doet op basis van remote services, track and trace en video-oplossingen. Remote services zijn veiligheidsoplossingen op afstand. De meldkamer kan met behulp van de nieuwe technologie en media de informatiepositie versterken. Daardoor kunnen medewerkers in de meldkamer incidenten sneller en effectiever afhandelen, of zelfs noodscenario’s voorkomen. (G4S, 2019)
Camera’s hebben ook een ontwikkeling doorgemaakt: van reactief naar proactief naar voorspellend. Reactieve camera’s zie je vaak in winkels. Dat zijn camera’s waarvan je achteraf de beelden kunt bekijken. Proactieve camera’s zijn intelligenter en registeren afwijkend gedrag bijvoorbeeld als iemand een rugzak achterlaat, ergens naar binnen gaat waar hij niet hoort of een roltrap die omlaag gaat naar boven neemt. Dat wordt waargenomen door een camera, die het vervolgens meteen doorgeeft aan de meldkamer. Daar kunnen ze direct iemand mobiliseren die reageert op de gesignaleerde onregelmatigheid. De camera’s zijn uitgerust met bewegings- en geluidsdetectie en sensoren voor temperatuur. De software bepaald dus steeds meer wat de camera waarneemt.
Een voorspellende camera is het summum van techniek. Het systeem geeft bijvoorbeeld al een melding voordat ongewenst gedrag plaatsvindt. Bijvoorbeeld op het moment dat mensen op het punt staan om te gaan vechten, verandert er iets in hun stemgeluid, en zo’n systeem pikt dat op. Deze systemen mogen dan intelligent zijn, ze kunnen de mensen niet vervangen. We moeten ze zien als een aanvulling op onze zintuigen en als hulp bij de besluitvorming van beveiligers. Maar in sommige gevallen heeft zo’n systeem de mens niet meer nodig. Bijvoorbeeld als een camera is uitgerust met een automatische incidentdetectie. Dan zorgt het systeem ervoor dat wanneer een auto klem zit op de trambaan, die tram wordt tegengehouden. (Van der Woude, 2021b)
Daarnaast is er de deeplearningcamera, die op basis van gezichtsherkenning (biometrie) actief gezichten oppikt en vergelijkt met een database. (Van der Woude, 2021b) Deep learning is een vorm van kunstmatige intelligentie (KI), waardoor de camera leert verschillende objecten te onderscheiden, zoals dieren, mensen en voertuigen. Met kunstmatige intelligentie lukt het steeds beter om patronen, nummerborden en zelfs gezichten te herkennen (biometrie).
Biometrie is een verzamelnaam voor technologieën waarmee je een persoon kunt identificeren of iemands identiteit verifiëren aan de hand van unieke persoonskenmerken, zoals iris, gezicht, vingerafdruk of aderpatroon. Het grote voordeel hiervan is dat deze kenmerken niet overdraagbaar zijn en dat je ze altijd bij je hebt. In ons dagelijks leven komen we steeds vaker biometrie tegen. Denk aan de vingerscanner of gezichtsherkenning om toegang te krijgen tot je telefoon. Verder lopen bijvoorbeeld op diverse vliegvelden en in stadions proeven met gezichtsherkenning. Toch omarmt nog niet iedereen biometrie. Sceptici vinden de systemen te kostbaar en de identificatie te tijdrovend of niet nauwkeurig genoeg. Ook zijn er vragen over de hygiëne, privacy en beveiliging van de opgeslagen persoonskenmerken. (Van der Woude, 2019c)
• VEILIGHEID EN VAKMANSCHAP
Service robots
In de ontwikkeling van gewapende conflicten zien we een verschuiving van mensen naar bewapende mensen naar bemenste wapens.
“Voor grootschalige conflicten hebben we nog steeds wapens nodig, maar dan wel of niet met mensen. Er is nu zelfs sprake van wapens zonder mensen of waar de mens erachter zit, als een operator. Dus uiteindelijk ga je naar onbemande wapensystemen, waarbij je tegelijkertijd wel wilt dat de mens in controle blijft. Daar hebben we operators voor nodig.”
– Kolonel Niels ten Anscher, Defensie
Oorlog voeren betekent steeds meer oorlog voeren op afstand. Defensie zet ook drones in. Evenwel zal het zo zijn dat om veiligheid op de grond te creëren je mensen en middelen op de grond moet hebben. De vraag is alleen hoeveel mensen nodig zijn om een stad te beheersen. Christiaan Zwart (DCPL) vertelt: “Als je kijkt naar de internationale rechtsorde, daar is die digitalisering ondersteunend aan de mens en machine. Je zal nog een schip en vliegtuig moeten sturen of opstandelingen moeten bedwingen. De mens moet beter in staat zijn om dit te coördineren en besturen.”
Het is nog de vraag hoever de rol van robotisering kan gaan als het gaat om oorlogsvoering. “Waarom zou ik mensen riskeren als ik robots en drones in de frontlinie kan brengen? Sommige landen hebben gevechtsrobots, zoals Amerika. Zover zijn we nog niet. Er zijn eerst allerlei politieke en ethische discussies die we daarover moeten voeren. Kun je leed toebrengen met robots? De vraag is ook: wat is een oorlog als het robots tegen robots zijn?’”
– Kolonel Niels ten Anscher, Defensie
Human enhancement
Steeds meer legers – ook het Nederlandse – investeren in human enhancement, het kunstmatig aanpassen van mensen. Human enhancement maakt van een mens een klein beetje een supermens. Is de komst van de cyborgsoldaat aanstaande? In de afgelopen decennia is deze technologie met sprongen vooruitgegaan. De strijdkrachten van de VS zijn vermoedelijk het verst hierin, maar omdat we in NAVO-verband samenwerken, krijgt de Nederlandse defensie hier het een en ander van mee. Human enhancement gebeurt op verschillende niveaus:
- Het biologische niveau. Darpa doet onderzoek naar het aanpassen van het spijsverteringssysteem van soldaten, zodat ze kunnen overleven op een dieet van gras.
- Het cognitieve niveau, bijvoorbeeld in het onderzoek naar het opnieuw aanleggen van neurale netwerken in de hersenen. Mogelijk kan dit de schietvaardigheid van een soldaat perfectioneren, of zijn geheugen zo’n boost geven dat hij in enkele maanden een nieuwe taal kan leren.
- De ontwikkeling van de brain-computerinterface, waarmee iemand via hersengolven kan communiceren met een extern object. Een onderzoek dat in 2018 is uitgevoerd in opdracht van het Pentagon, concludeert dat hersenimplantaten waarmee soldaten drones of andere wapensystemen kunnen besturen waarschijnlijk vanaf 2050 breed inzetbaar zijn. En commando’s lopen in 2030 mogelijk al rond met een chip in hun hoofd. Een samensmelting van mens en technologie lijkt de toekomst te zijn, ondanks de ethische dilemma’s die ermee gepaard gaan. Ook Nederland bereidt zich hierop voor: in de Strategische Kennis- en Innovatieagenda 2021-2025 presenteert het Ministerie van Defensie vijftien technologische ontwikkelingen die de komende jaren ‘waarschijnlijk grote impact op defensie gaan hebben’. Een van die veelbelovende is human enhancement, maar volgens het rapport is defensie nog in de fase van het ‘verkennend onderzoek’.
(Bolle, 2021)
Ook zijn er middelen voor fysieke ondersteuning om te zorgen dat de soldaten minder hoeven te dragen. Dan kan door het gebruik van lichtgewichtspullen, tot en met het versterken van de gewrichten, waardoor het langer is vol te houden. Bij Defensie werken ze ook met exoskeletten dat zwaar werk lichter maakt. Een exoskelet is een draagbaar hulpmiddel, bestaande uit elektrisch aangedreven motoren, hydraulische pompen en hefbomen die de gebruiker assisteren bij het werk. Zo hoeven soldaten minder te dragen. Ook een robothond, die een rugzak met 15 kilo kan dragen, werkt ontlastend.
• PUBLIEKE VEILIGHEID
Er zijn auto’s met camera’s die langs betaald parkeren plekken rijden en kentekens scannen. De invoering van scanners om nummerborden van auto’s in te lezen, heeft consequenties voor parkeercontroleurs. Het maakt hun werk eenvoudiger, en ze kunnen sneller reageren op verkeersovertredingen. Er komt slechts één opsporingsambtenaar aan te pas, bij het beoordelen van de beelden en het checken of de geregistreerde overtreding daadwerkelijk heeft plaatsgevonden.
Toenemend gebruik van camera’s in de openbare ruimte zorgt voor toezichtwerkzaamheden in bijvoorbeeld meldkamers. Dat betekent dat het vaker voor zal komen dat handhavers vanuit een meldkamer opdracht krijgen om naar een incident te gaan. En dat zij moeten leren om zelf cameratoezicht te houden en follow-up te geven aan camerabeelden. Zo kun je handhavers meer daar inzetten waar echte overtredingen zijn. (SBB, 2021)
Naast camera’s neemt de inzet van drones een grote vlucht in de publieke veiligheid. Het gebruik van drones is een goede aanvulling om het tekort aan ogen en oren op straat deels op te vangen. Vooral in het Domein 2 natuurgebieden zijn drones van meerwaarde. Zo zijn veel hennepteelten tussen de maisvelden opgespoord. Op sensorgebied staan de ontwikkelingen ook niet stil. Er zijn sensoren ontwikkeld die gevaarlijke stoffen meten, geheime draadloze communicatienetwerken opsporen of geografische metingen uitvoeren. LIDAR (Laser Imaging Detecting And Ranging) is onder andere een techniek die bijvoorbeeld het (micro)reliëf in het landschap in kaart brengt. Dit kun je gebruiken om veldonderzoek te doen naar bijvoorbeeld lichamen. (Capgemini, 2021)
- Deurbellen van Ring, onderdeel van Amazon, zijn uitgerust met een camera. Via de Neighbors-app vormen buren een waakzaam netwerk tegen verdachte personen. Circa 2.000 Amerikaanse politiekorpsen kunnen de beelden die de slimme deurbellen maken inzien. (de Koning, 2021)
- Met het project ‘Camera in beeld’ bouwt de politie aan een databank waarvoor bedrijven en particulieren hun eigen beveiligingscamera’s kunnen aanmelden als de politie beeld nodig heeft. Inmiddels staan er zo’n 280.000 camera’s in het systeem. (de Koning, 2021)
- De uitbraak van het coronavirus is de eerste grote epidemie in het tijdperk van kunstmatige intelligentie (KI). Thermische bewakingscamera’s, in combinatie met intelligente software, zijn in staat snel de lichaamstemperatuur van medewerkers en bezoekers te registreren, waarna men afhankelijk van de protocollen kan ingrijpen.
- Het Korps Mariniers heeft in samenwerking met het innovatiecentrum MIND de GRAVITY Fly Suit getest. Met het pak kunnen de Special Forces verticale obstakels eenvoudiger overwinnen. In het vliegpak kan iemand zich in een harnas met straalmotoren door de lucht verplaatsen. Dankzij de Fly Suit kunnen de militairen op plekken komen die voorheen vrijwel onbereikbaar waren. Op de rug en de armen zitten motoren. De drager kan de snelheid en hoogte met een gashendel in de hand regelen. (Ministerie van Defensie, 2021b)
- Gouda gaat flexibele beveiligingscamera’s inzetten om snel te kunnen ingrijpen bij overlast. Ze zijn te verplaatsen naar waar de incidenten zijn. Het cameratoezicht moet geluidsoverlast, vernielingen, afval op straat en intimidatie tegengaan. De gemeente verwacht dat door de camera’s die overlast afneemt. (Van Noordenburg, 2021)
- Als je aankomt bij Swinkels Family Brewers, producent van het wereldberoemde biermerk Bavaria en 25 andere biermerken, gaat de slagboom van het parkeerterrein meteen omhoog. Vervolgens meld je je bij de vriendelijke receptioniste in de comfortabele entree, die je vraagt om je te registreren. Daarbij moet je ook een aantal veiligheids- en beveiligingsregels doorlezen. Zodra je bevestigd hebt dat je die hebt gelezen, wordt je bezoekerspasje automatisch afgedrukt en ontvangt degene waarmee je een afspraak hebt een berichtje dat je er bent. (Van der Woude, 2020d)
• PARTICULIERE BEVEILIGING
Benodigde kennis
De rol van meldkamers verandert door nieuwe technologieën en communicatiemiddelen. Welke opleidingen, trainingen en werkprocessen zijn daarvoor mogelijk nodig? Er is een speciale meldkameropleiding namelijk de Basisopleiding Centralist Alarmcentrale (BoCa) en de Vakopleiding Centralist Alarmcentrale (VoCa). Geert Sijtzema (International Security Agency) vertelt dat ze ook een interne opleiding hebben: “Wij hebben daar een specifieke, interne opleiding voor. Niet iedereen is geschikt voor de meldkamer. Je moet daar ook een aantal skills voor hebben. Je moet het afwijkende gedrag goed kunnen herkennen. Je moet ook de focus hebben op de camera en niet zomaar afgeleid zijn. Je moet je goed kunnen afsluiten van de omgeving. En er is een hoog empathisch vermogen nodig.”
De interactie op afstand is iets waar docenten in de opleiding aandacht aan mogen besteden. De vraag naar goed opgeleide mensen die dat werk kunnen doen, neemt toe. Het gaat daarbij om kennis hoe je met data vanuit de camera’s omgaat. Hoe je waarneemt en hoe je die informatie deelt met andere partijen. Een beveiliger moet ook weten waar hij naar kijkt. Het kennen van de omgeving is daarbij belangrijk. Dat vraagt een goed concentratievermogen en goed situaties kunnen inschatten.
De integratie van de beveiligingsdienstverlening met techniek vraagt andere vaardigheden van de beveiliger. Dat geldt ook voor beveiligingswerkzaamheden die in samenwerking met andere publieke en private partners worden uitgevoerd (zoals beveiliging in een winkelgebied en een evenement). Daarbij zijn ook vaardigheden als gastheerschap/hospitality en talenkennis (Engels en Duits) van belang. (Nederlandse Veiligheidsbranche, 2018)
De benodigde vaardigheden zijn afhankelijk van het niveau. Marc van der Meer (Tilburg Law School) vertelt daarover: “Op het moment dat je niveau frontstagebeveiliging is, dan is dat heel ander soort werk dan backstage. Bij een event is communicatie van de beveiliger veel belangrijker dan iemand die aan de achterkant beveiligt. Voor een frontstagebeveiliger zijn sociale vaardigheden, (risico-)inschattingsvaardigheden belangrijk. Backstage is meer in de wachttoren de camera’s in de gaten houden. Dat werk betekent camera’s in de gaten houden, interpreteren van hetgeen je ziet, programmeren, systeembeheer en de kwaliteit van de camera’s controleren. Dat werk is bijna geen mbo meer.”
• PUBLIEKE VEILIGHEID
Handhavers moeten digitaal vaardig zijn, zodat ze meldingen digitaal kunnen ontvangen, uitlezen en daarop kunnen anticiperen. Dat als ze in een wijk een melding krijgen, ze daar direct op reageren.
De opkomst van drones in het werkveld (van bijvoorbeeld bosbeheer) heeft weinig impact op de werkzaamheden van de handhavers. Drones zijn een zeer welkome aanvulling op heel veel vlakken. Als voorbeeld, in het kader van populatiebeheer, tellingen, opsporingen van criminaliteit, beoordelen van kwaliteit, maar het werk “op de grond” zal blijven zo niet intensiever worden. Zo vertelt Jacques Holtus van het ROC Midden-Nederland en tevens handhaver Domein II: “Voor drones zijn het (nog) vaak specialisten die ermee werken. Vaak worden er bedrijven voor ingehuurd.”
INHOUDSOPGAVE ZAKELIJKE DIENSTVERLENING
