De alerte burger inzetten
De burgerparticipatie
• WAT HOUDT HET IN?
Burgerparticipatie ontwikkelt zich snel binnen het veiligheidsdomein veiligheid. Als gevolg van de aanhoudende dreiging van een terroristische aanslag zijn burgers alerter geworden op verdachte situaties. Burgers voelen zich ook meer verantwoordelijk om een bijdrage te leveren aan het (gemeenschappelijk) gevoel van veiligheid en zijn een actievere rol gaan spelen in het veiligheidsdomein. De leidende rol van de overheid op het gebied van veiligheid verandert steeds meer in een faciliterende rol.
Een proef in Den Haag leerde dat politie en hulpverleningsdiensten nog moeten wennen aan de samenwerking met burgers. De politie is van oudsher gewend om de regie te nemen en bij een incident rood-witte linten te spannen om burgers uit de buurt te houden. Maar dat werkt niet zomaar meer. Mensen komen in groten getale snel naar een incident en maken daar video’s en foto’s die ze direct delen via sociale media. Je kunt de participatie van burgers niet strak regisseren – je moet vooral het proces in goede banen leiden. (Van der Woude, 2020a)
Burgers, bedrijven en instellingen zijn daarmee steeds vaker coproducenten van veiligheid; technologische ontwikkelingen maken dit ook beter mogelijk. Bewoners en ondernemers maken vaker gebruik van beveiligingscamera’s en elk device is voortaan uitgerust met gps. Naast de toegenomen technologische mogelijkheden zijn er ook steeds meer initiatieven waarbij burgers ondersteunend zijn bij de kerntaak van het veiligheidsdomein. Dit geldt voor zowel het houden van toezicht (middels buurtwachten of WhatsAppgroepen) als de opsporing (Meldt Misdaad Anoniem, burgernet, websites als boeven.nl en Facebookpagina’s). Dankzij filmpjes van burgers worden verdachten nu sneller gelokaliseerd en vaker direct na het delict aangehouden.
De melder (‘de burger’) is ook niet simpelweg een informatieverstrekker – hij of zij kan mogelijk ook een rol spelen in de hulpverlening. Zo kunnen hulpverleners ‘live’ meekijken met een melder die met een smartphone een video op locatie maakt, en direct instructies geven over het juiste optreden. Als je 112 belt met een melding over een slachtoffer die je moet reanimeren, kijkt en luistert de hulpverlener via de telefoon mee en geeft aanwijzingen om de hulpverlening zo goed mogelijk te laten verlopen.
• WAT VERANDERT ER PER DOSSIER?
Om goed in te spelen op de ontwikkelingen zijn de dossiers publieke veiligheid én particuliere beveiliging in 2021 vernieuwd.
• PARTICULIERE BEVEILIGING
Particuliere beveiligers betrekken vaker burgers bij hun activiteiten. Al speelt voor het dossier particuliere beveiliging (net als voor het dossier vakmanschap en veiligheid) de trend burgerparticipatie een andere rol dan bij het dossier publieke veiligheid.
International Security Agency (ISA) richt zich met het Buurtveiligheidsteam (BVT) op thema’s die bewoners graag in hun buurt willen aanpakken. Als mensen in aanraking komen met overlastsituaties kan dat hun dagelijks leven behoorlijk ontwrichten: bewoners voelen zich dan soms niet meer thuis in hun eigen buurt. Een BVT bestaat uit ten minste één politieagent die voor het Buurtveiligheidsteam is vrijgemaakt en twee professionele toezichthouders van ISA. Soms wordt het BVT aangevuld met handhavers en andere professionals in de buurt. De beveiligers hebben meer contactmomenten met de buurtbewoners dan de gemiddelde politieagent en hebben daardoor meer tijd om informatie te verzamelen. Aan sommige BVT’s worden ook jongeren toegevoegd. Zij herkennen en kennen leeftijds- en buurtgenoten. Hierdoor kunnen zij de jongeren op straat makkelijk aanspreken en beïnvloeden. Het BVT werkt buurtgericht en is structureel voor een langere periode gekoppeld aan de aanpak van overlast in de buurt, om zo de leefbaarheid en veiligheid in een buurt te verbeteren. De reden dat de gemeente of politie BVT’s inzet, is om enerzijds het veiligheidsgevoel van de burgers te vergroten en anderzijds in te spelen op de mondigheid van burgers. (Meerman, z.d.)
• PUBLIEKE VEILIGHEID
Verschillende gemeenten experimenteren met of gebruiken het concept Rent a Boa. Daarbij laat de gemeente haar eigen prioriteitenlijst even voor wat het is. Het doel is meestal het creëren van meer verbinding tussen gemeente en inwoners en vaak ook tussen samenwerkende partijen als politie, wijkagenten en buurtpreventieteams. Inwoners bepalen wat handhavers die dag oppakken, simpelweg door melding te doen van overlast. Op die meldingen reageren ze direct. De gemeenten Breda, Haarlem en Bergen op Zoom gebruiken Rent a Boa of ze experimenteerden ermee. De gemeente Bergen op Zoom, die in januari 2020 drie dagen experimenteerde met het concept, riep via Facebook inwoners op melding te maken van overlast via de Buiten Beter-app of via Melding Handhaving op de gemeentesite. Meldingen betreffen afval, jeugdoverlast, zwerffietsen, vermoeden van drugs dealen. Iedere melder krijgt een terugkoppeling. Via Facebook volgden continu updates over de activiteiten van de teams. Het waardevolste resultaat van de pilotdagen was de sterke verbetering van samenwerking tussen handhavers en politie. (Moen 2020)
• WELKE VOORBEELDEN ZIJN ER IN DE PRAKTIJK?
- BART! staat voor Burger Alert Real Time. Het is een realtime, digitaal meldingsplatform voor bewoners om verdachte situaties 24/7 te delen met politie, gemeente en andere BART!-gebruikers. (Rijken, 2020)
- Fixi is een systeem waarmee bewoners schade en overlast in de openbare ruimte kunnen melden bij de gemeente. Met Fixi kan de buitendienst zelf meldingen inzien en afhandelen met behulp van een smartphone. Bewoners kunnen melding maken via de website van Fixi of via de app. De gebruiker geeft een locatie aan en kan eventueel foto’s bijvoegen. Naast het invullen van de eigen gegevens moet de gebruiker ook aangeven om wat voor melding het gaat. Het bijbehorende dashboard van Fixi geeft de gemeenten inzicht in de diverse categorieën meldingen en bijbehorende afhandeltermijnen. Ook kan volgens de gemeente met Fixi de communicatie naar inwoners eenvoudig verbeterd worden. (Hartholt, 2018)
- Het Openbaar Ministerie heeft in 2019 in ’s-Hertogenbosch een speciaal parfum geïntroduceerd onder de naam Xtacy. Het parfum ruikt naar de synthetische drug xtc en is bedoeld om mensen de geur van een xtc-laboratorium te leren kennen, in de hoop dat zij de politie waarschuwen als ze deze geur ruiken. (Redactie Beveiligingsnieuws.nl, 2019)
- NS heeft een WhatsApp-/sms-alert ontwikkeld en uitgeprobeerd. De proef is positief verlopen, reizigers konden vervelende situaties melden bij NS. Reizigers waren tevreden en NS was in staat gevolg te geven aan de meldingen. Dit alert past NS in 2021 toe in Oost-Nederland. (Arriva et al., 2021)
- In de tweede helft van 2019 konden reizigers bij een onveilig gevoel of overlast in NS-treinen in het proefgebied Zuidoost een WhatsApp- of sms-bericht naar NS sturen. Ze staan dan in direct contact met de speciaal hiervoor ingerichte, 24/7 bereikbare helpdesk bij de meldkamer van NS. De helpdesk schat per situatie in welke opvolging nodig is. Tijdens de proef vroeg 35 procent van de meldingen om opvolging door de NS-veiligheidscentrale. De andere meldingen kon de helpdesk direct oplossen of ze waren na het melden volgens de reiziger al niet meer van toepassing. De reizigers blijken de service erg te waarderen. De mogelijkheid om stil een melding te kunnen doen draagt bij aan een groter veiligheidsgevoel. Op 30 april 2020 is het WhatsApp-/sms-alert dan ook bij NS in heel Nederland ingevoerd. In de eerste drie weken waren er gemiddeld elf meldingen per dag. (Arriva et al., 2021)
• WAT IS DE IMPACT VAN BURGERPARTICIPATIE OP HET WERKVELD?
Het is belangrijk dat meldkamers zich steeds meer dienstverlenend en klantgericht opstellen. Camerabeelden leveren veel rijkere informatie op dan een telefoongesprek. Het direct kunnen ontvangen van beelden en video’s van calamiteiten van burgers, betekent ook dat meldkamermedewerkers tegen gruwelijke beelden moeten kunnen. Daar zijn wel oplossingen voor zoals het blurren van heftige beelden en het bieden van extra training en begeleiding.
Voor het vormen van teams van burgers, handhavers en beveiligers, zal de professional goed moeten kunnen samenwerken en een toegankelijke houding moeten hebben.
INHOUDSOPGAVE ZAKELIJKE DIENSTVERLENING
