Iets doen vóórdat er iets gebeurt
Proactief beveiligen en handhaven
• WAT HOUDT HET IN?
Proactief beveiligen en handhaven betekent monitoren op afwijkende signalen vanuit realtimedata en menselijk gedrag. Signaleren van afwijkend gedrag is een gedragsbenadering gericht op het herkennen van afwijkend gedrag, in plaats van een persoonsbenadering waarin verdachte personen en persoonskenmerken centraal staan. (Bloeme et al., 2018)
Afwijkend gedrag kan schreeuwen, boos kijken, vreemd bewegen en dergelijke zijn. Het gaat er niet alleen om of iets afwijkt van het normale patroon, maar ook of het in lijn is met het meest gangbare.
“Het herkennen van afwijkend gedrag is bijvoorbeeld: als het 22 graden is en iemand komt met een winterjas aan, moet je bedenken waarom diegene een winterjas aan heeft.“
– Geert Sijtzema, International Security Agency
Technologie kan helpen bij het opsporen van afwijkend gedrag. Kunstmatige intelligentie (KI) kan betekenisvolle analyses loslaten op data die men met surveillance verzamelt. Bijvoorbeeld om patronen te herkennen. Dit is het geval bij predictive policing, waarbij het voorspellende vermogen van KI-analyses misdaden helpt voorkomen. Ook valt te denken aan het gebruik van camera’s met zowel KI als geluidsherkenning, die binnen de securitywereld bijna overal hun intrede hebben gedaan. Een laatste controle van een beveiliger blijft hier wel op zijn plaats.
Nederland loopt in deze ontwikkelingen nog achter. Dat komt deels door bezorgdheid over privacy. In de meeste Aziatische landen is gezichtsherkenning gekoppeld aan KI gemeengoed. De Europese Commissie heeft een voorgenomen besluit voor een tijdelijk verbod op gezichtsherkenning in (semi)openbare ruimtes ingetrokken. Daarmee krijgen beleidsmakers de kans om de regels aan te scherpen en vooral eenduidig te maken. De achterliggende gedachte hierbij is dat er een sluitend systeem moet komen, dat niet alleen de impact van gezichtsherkenning beoordeelt, maar dat tegelijkertijd ook de rechten van de burgers waarborgt. Dit neemt niet weg dat de veiligheidssector zouden moeten anticiperen op deze ontwikkelingen. Als morgen het licht op groen gaat, dan moet alles wel direct en goed werken. (Van der Woude, 2020c)
Een ander voorbeeld van een technologie om afwijkend gedrag op te sporen zijn drones. Een gemeente heeft drones ingezet bij een demonstratie waar een tegendemonstratie op afkwam. De gemeente zette drones in voor crowdcontrol en hierdoor zagen ze dat de tegendemonstraten zich groepeerden en optrokken naar de binnenstad. Men besloot in afstemming met de beveiligers, handhavers en de politie om de twee groepen uit elkaar te houden door de bruggen open te doen. Zo kwamen de twee groepen niet bij elkaar en kwam er geen confrontatie. Proactief beveiligen leidt in het publieke domein met de politie tot discussies over de grenzen van de bevoegdheden en over de wettelijke kaders van de diverse organisaties in de veiligheidskolom.
• WAT VERANDERT ER PER DOSSIER?
Om goed in te spelen op de ontwikkelingen zijn de dossiers publieke veiligheid én particuliere beveiliging in 2021 vernieuwd.
• PARTICULIERE BEVEILIGING
Beveiligingsdiensten beveiligen niet langer op basis van vastgelegde risico’s, maar monitoren afwijkende signalen en handelen naar aanleiding daarvan. Bij risicogestuurd toezicht kunnen ze de toezichtcapaciteit effectief inzetten bij bedrijven of situaties die relatief grote risico’s vormen en bij ondernemers die er eerder blijk van hebben gegeven regelgeving slecht na te leven. (Vereniging van Nederlandse Gemeenten, 2019)
Het ‘nieuwe beveiligen’ staat voor een andere werkwijze en integrale aanpak. Het is daarbij belangrijker dan ooit om informatiestromen zo in te richten dat je signalen in de juiste context plaatst, bij het voorkómen van criminaliteit of het vroegtijdig signaleren van bijvoorbeeld radicalisering. (Securitas, 2017)
“In de beveiliging zijn ze op zoek naar beveiligers die dreiging herkennen en die kunnen bijdragen aan het voorkómen. Beveiligers moeten te allen tijde voorbereid zijn op het onverwachte. Dat je professioneel op basis van je skills en drills kan reageren, en niet zozeer op basis van kennis.”
– Mark van den Wijngaard, Tennet
Mark van den Wijngaard (Tennet) vertelt daarover: “De politie denkt: het publieke domein is van ons, privaat is van jullie. En waar stopt dan het private? Is dat bij het hek? Als er een auto op een rare plek staat buiten het hek mag een beveiliger daar dan heen? Of personen die al een tijdje op een rare plek zitten, en een beveiliger vraagt zich af wat die daar doen? Een beveiliger 2.0 beseft dat dit gedrag afwijkt. Die loopt erheen en vraagt wat die mensen aan het doen zijn. De politie zegt: jullie mogen dit niet, want jullie mogen niet staande houden, dat is vragen naar iemands identiteit. Maar dat doet de beveiliger niet, we vragen alleen wat ze doen.”
• VEILIGHEID EN VAKMANSCHAP
In navolging van de beveiligingssector, besteedt ook de Koninklijke Marechaussee steeds meer aandacht aan het herkennen van normafwijkend gedrag. Een man met handschoenen aan in de zomer of een reiziger op Schiphol die enkel aandacht heeft voor de beveiliging? Het zijn voorbeelden van afwijkend gedrag.
Er zijn nu drie niveaus van predictive profiling te onderscheiden. Alle nieuwe KMar-collega’s worden voortaan opgeleid op predictive profiling niveau 1 (pp1). Na een aantal lessen tijdens de initiële opleiding en een e-learningmodule krijgen zij hun certificaat. Iemand op pp1-niveau ziet stress en erkent dit als normafwijkend gedrag. Maar bijvoorbeeld op een luchthaven is stress heel normaal. En een grensbewaker op pp1-niveau slaat misschien niet direct aan bij een auto waar één persoon in zit. Terwijl de pp2’er weet: dit kan een verkenner zijn. Straks zijn er ook KMar-collega’s op predictive profiling niveau 3 opgeleid. Pp3 is een opleiding op hbo-niveau. Pp3’ers brengen met behulp van intelligence risico’s in kaart en analyseren dreigingen. Zij ‘voorspellen’ zo het normafwijkende gedrag. (Brasser, 2019)
• PUBLIEKE VEILIGHEID
Predictive profiling zorgt ervoor dat toezichthouders afwijkend en verdacht gedrag signaleren, waardoor ze escalaties en overtredingen voorkomen. Als toezichthouders laat ingrijpen, waardoor er onnodig veel incidenten zijn, of toezichthouders profileren op oneigenlijke kenmerken (uiterlijk, sekse of huidskleur), dan is predictive profiling het overwegen waard. (Van Noordenburg, 2019)
Op de Politieacademie trainen ze politiefunctionarissen al langere tijd in het signaleren van afwijkend gedrag, of ‘spotting’, zoals de politie het zelf noemt. In navolging hiervan is in het dossier Publieke Veiligheid vanaf 2021 het signaleren van afwijkend gedrag belangrijker geworden. De meerwaarde van het spotten en het scannen van afwijkend gedrag is dat je door vroegtijdig onderkennen van een eventueel gevaar, de tijd om verdachten op te sporen of ongewenst gedrag in de kiem te smoren, vergroot.
• WELKE VOORBEELDEN ZIJN ER IN DE PRAKTIJK?
Signify werkt aan de ontwikkeling van een geluidssensor en een algoritme dat bepaalt wanneer een waargenomen signaal afwijkt van het typische geluidsbeeld in een bepaalde omgeving. Een lang aanhoudend, hoog geluidsvolume kan bijvoorbeeld wijzen op een groepje schreeuwende mensen of omvallende voorwerpen. Dit kun je gebruiken om een opstootje in de stad te signaleren, en daarmee een risicovolle situatie op te sporen. (Toezine, 2019)
• WAT IS DE IMPACT VAN DE MONDERIGE MENS OP HET WERKVELD?
Andere verantwoordelijkheden
De nadruk ligt voor beveiligers steeds meer op preventie. Bij het ‘nieuwe beveiligen’ is het belangrijk dat medewerkers zijn voorbereid op het onverwachte en leren ze hoe ze moeten reageren ter voorkoming van incidenten. Men zet beveiligers vaker proactief in. De houding van een beveiliger moet daarbij gastvrijheid, oftewel hospitality uitstralen. Het helpt daarbij om actief mensen te benaderen door ze als eerste aan te spreken bij de ingang met hun naam: door te laten zien dat ze welkom zijn. Doordat een beveiliger mensen zo benadert, haal je sneller de mensen eruit die iets van plan zijn. (Bloeme et al., 2018)
Men vraagt beveiligers ook vaker om risicoanalyses te maken voor evenementen. Een beveiligingsorganisatie kreeg de vraag om de risico’s in kaart te brengen voor het bezoek van Sinterklaas in Zaandam. Dan zijn ook adviesvaardigheden van de beveiliger van belang.
Trainen in signaleren van afwijkend gedrag
Opleiding en training nemen een belangrijke plek in bij het nieuwe beveiligen, zowel bij training in predictive profiling en het inrichten van een permanent educatieprogramma, als bij het inrichten van een red teaming-programma. Tijdens een red teaming-programma voert men een geplande (cyber)aanval op een organisatie uit. Zo kan het bedrijf laten onderzoeken hoe effectief de beveiligingsmaatregelen zijn en zijn weerbaarheid tegen ernstige dreigingen verbeteren. Trainingen versterken ook de zelfredzaamheid van medewerkers, het leren werken met systemen en de veerkracht van de organisatie. (Securify, 2019)
Op de Politieacademie krijgen politiefunctionarissen al langere tijd training in het signaleren van afwijkend gedrag, of ‘spotting’, zoals de politie het zelf noemt. In de hand-out van de spottersopleiding staat het doel als volgt omschreven: “De meerwaarde van het spotten is dat door vroegtijdig onderkennen van een eventueel gevaar door bijvoorbeeld het scannen op afwijkend gedrag, de tijd om te handelen wordt vergroot.” Het doel van de opleiding is het leren signaleren van afwijkende gedragingen en niet van verdachte gedragingen; dan is het vaak al te laat. Het signaleren van afwijkend gedrag biedt mogelijkheden om veiligheidsincidenten aan te zien komen en tijdig te interveniëren. Hoewel wijkagenten de oorspronkelijke doelgroep van de spotterstraining waren, heeft de training zich doorontwikkeld en is die omgebouwd in de richting van evenementenbeveiliging. De doelgroep waar de training zich op richt is hierdoor verbreed en bestaat ook uit sectoren als beveiliging, justitie en defensie. Inmiddels zijn er in Nederland meerdere trainingen en opleidingen in het signaleren van afwijkend gedrag, met verschillende benamingen, zoals (gedrags)profileren of predictive profiling. (DSP, 2021)
INHOUDSOPGAVE ZAKELIJKE DIENSTVERLENING
