Opweg naar een nieuwe manier van werken
Circulaire economie
• WAT HOUDT CIRCULAIRE ECONOMIE IN?
De circulaire economie maakt maximaal gebruik van producten en materialen en vernietigt niets van waarde. Afval bestaat dan niet meer, want je hergebruikt producten via een biologische of een technologische cyclus zo hoogwaardig mogelijk (Philips,2021).
Een circulaire economie is gericht op het optimaal inzetten en hergebruiken van grondstoffen en producten. Dat wil zeggen: je gebruikt grondstoffen steeds in toepassingen met de hoogste waarde voor de economie en de minste schade voor het milieu (SER, 2016).
In de retail is er steeds meer aandacht voor circulaire economie. Dat uit zich in de verkoop van enerzijds tweedehandsproducten en anderzijds van gerecyclede producten. ‘Reverse commerce’ is het proces van het huren en/of verkopen van tweedehandse producten.
“Vergis je niet hoe groot de tweedehandsmarkt voor meubels in Nederland is. Je ziet dat producten niet gauw weggegooid worden, maar in een vintageachtige omgeving terechtkomen. Daarom zie je die vintagetrend in Nederland enorm groeien. Kijk naar fashion. Fashion is momenteel in Nederland wel een hot item. Je hebt heel veel initiatieven voor tweedehandskleding. Dat zie je bij meubelen op heel kleine schaal, maar dat gaat ook groter worden. Ikea begint er nu mee. Volgens mij hebben ze nu in Zweden de eerste meubelwinkels waar ze producten terugnemen en dat gaat ook in Nederland komen, dat is al voorspeld.”
– Theo van Elk, oprichter Future Experience
De lockdown heeft de interesse voor duurzaam consumeren versneld. Van kleding tot refurbished producten (opgeknapte technische goederen, zoals telefoons), dankzij de pandemie is reverse shopping in populariteit gestegen. Consumenten kiezen sneller voor een tweedehandsaankoop om te besparen op hun uitgaven, maar ook omdat de winkels tijdens de pandemie grotendeels gesloten zijn. E-commercewinkels die zich richten op tweedehandsmode of andere producten zijn tussen 2019 en 2021 naar schatting met 69 procent gegroeid (PBL,2021).
In de woningbranche verandert de levenscyclus van producten, zegt Theo van Elk. “Binnen de woonbranche zie je dat de lifecycli van producten enorm kleiner worden. Dus mensen wisselen veel sneller van meubilair. Vroeger kocht men een bank voor vijftien tot twintig jaar, tegenwoordig voor een veel kortere periode. Je hebt ook meer aanbod van producten voor een redelijke prijs. En zeker bij jonge mensen en dat heeft als gevolg dat de kwaliteit uiteindelijk anders wordt. Meubilair hoeft niet meer vijftien tot twintig jaar mee. Het is prima als het vijf jaar meegaat.”
De producten worden weliswaar voor een kortere levensduur gemaakt, maar dat betekent niet dat ze minder duurzaam zijn. “Het duurt niet lang meer voordat de recyclebaarheid van producten een minimale eis is, en dat men duurzame materialen gebruikt. Je ziet het al om je heen en ik hoor van retailers dat er steeds meer vragen over gesteld worden door consumenten. Een interieurvakman hoort dan ook kennis te hebben van het materiaal en de nieuwe manieren van ontwerpen, met bijvoorbeeld bestaand materiaal of grondstoffen die verbruikt worden.”
– Theo van Elk, oprichter Future Experience
Daarnaast hebben retailorganisaties meer aandacht voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, waarbij duurzaamheid de rode draad vormt. Bij food werken brancheorganisaties samen om hun steentje bij te dragen met het brancheplan ‘Duurzaam Verpakken’. Dit plan heeft als doel verpakkingen bij import, productie en verkoop bestemd voor de Nederlandse markt voor de periode 2019 tot en met 2022 te verduurzamen, met een doorkijk naar 2025 (CBL, Deel je kennis community).
Non-food zet in op een circulair verdienmodel. Zoals bol.com, dat retour gezonden producten verkoopt, en Coolblue met zijn eigen reparatiedienst, of Mud Jeans, dat leasemodellen voor spijkerbroeken aanbiedt.
• WAT VERANDERT ER DOOR CIRCULAIRE ECONOMIE?
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Transparant zijn over circulariteit is bij retail – en dus voor ondernemers – steeds belangrijker. Zie het ontstaan van maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo). Belangrijk is om te vertellen wat de ondernemer doet op het gebied van duurzaamheid, maatschappelijk verantwoord ondernemen en het beperken van schade aan het milieu. Ook hoe de ondernemer bijdraagt aan het beter maken van de wereld, op zo’n manier dat het zijn klant ook aanzet om een steentje bij te dragen. Transparantie is nodig omdat de consument mede door de smartificationtrend veel informatie tot zijn of haar beschikking heeft. Door je open en transparant op te stellen, creëer je vertrouwen en een betere binding met je klant.
“Ik zie dat er in Nederland steeds meer wordt gedaan aan maatschappelijk ondernemen en dat er nagedacht wordt over de verpakkingen. Er wordt bijvoorbeeld nagedacht of de verpakking niet recyclebaar is. Dat plastic velletje over de komkommer heeft een functie, namelijk die komkommer vers houden. Ik vraag me af of het weghalen van de verpakkingen niet te veel voedselverspilling gaat opleveren.”
– Rico Deetman, Avans Hogeschool
Creatief leren denken
Circulair werken betekent op een andere manier denken over de levensduur van producten. Hier hoort ook storytelling bij. Verkopers die het verhaal achter het product kennen, kunnen dit op een goede en overtuigende manier overbrengen aan consumenten. Ook moeten zij kritische vragen van consumenten over bijvoorbeeld herkomst en samenstelling van producten kunnen beantwoorden.
• WELKE VOORBEELDEN ZIJN ER VANUIT DE PRAKTIJK?
Alhoewel er tal van voorbeelden uit de praktijk zijn die gaan over circulariteit binnen de retail, staan we in dit rapport bij slechts enkele stil. Meer inspiratie over circulariteit binnen de handel is te vinden in het inspiratierapport Circulaire economie via deze link.
Er zijn talloze onlinewebwinkels die inspelen op tweedehandse verkopen. Populaire voorbeelden zijn Vinted, refurbished.nl en Pre-owned van Zalando.
Vinted heeft de Nederlandse marktplaats voor tweedehandskleding United Wardrobe een tijd terug overgenomen. Veel mensen zullen nog nooit van deze bedrijven hebben gehoord, maar beide zitten in een bedrijfstak die in razend tempo groeit: de handel in tweedehandskleding. Refurbished.nl is een onlinewinkel waar consumenten refurbished producten kunnen aanschaffen. Én het is een platform voor merken die hun refurbished producten aanbieden. Zo slaat refurbished.nl een brug tussen refurbishedspecialisten met een eigen merk en de consument.
Pre-owned van Zalando is het laatste voorbeeld uit de praktijk. Zalando lanceerde onlangs de nieuwe pre-ownedcategorie, waarmee de van oorsprong Duitse webshop nu uitbreidt op de Nederlandse tweedehandskledingmarkt. De manier waarop je kleding kunt verkopen verloopt anders dan bij Vinted: je verkoopt je oude kleding aan de webshop van Zalando zelf. Je maakt hiervoor een foto van je kleding en geeft informatie over het merk, de maat en de categorie. Op basis van deze informatie stelt Zalando een prijs voor. Om de kwaliteit van hun producten te waarborgen, selecteert Zalando streng. Het doel van de uitbreiding bij Zalando is de levensduur van vijftig miljoen artikelen te verlengen en ze nieuw leven in te blazen.
Niet alleen op het gebied van kleding zijn er voorbeelden te vinden van de circulaire economie. Ook in de meubelbranche doen steeds meer organisaties aan circulariteit. Bijvoorbeeld Ikea, waar je je oude Ikea-meubelen kunt terugbrengen. Een medewerker beoordeelt het meubel en geeft je de overeengekomen waarde in de vorm van een voucher. Ikea knapt het meubel zo nodig op en verkoopt het in zijn koopjeshoek. Zo krijgt het een tweede leven in een andere woning.
In de foodretail is er op circulair gebied meer aandacht voor verpakkingsmateriaal. Supermarktketen Deen heeft nieuwe vleesverpakkingen die 70 procent minder plastic bevatten. Deen zegt dat het verminderen van plastic en het recyclen van verpakkingen constant de aandacht heeft binnen het bedrijf. Marcel van de Kerkhof (Deen) benadrukt de positieve impact van een ander verpakkingsontwerp (Essenburg, 2020).
• WAT IS DE IMPACT VAN CIRCULAIRE ECONOMIE OP HET WERKVELD?
Nieuwe businessmodellen
Circulair werken staat bij veel organisaties nog in de kinderschoenen. Een van de uitdagingen is dat de waardeketen die de wereldwijde commerciële markten met elkaar verbindt, zich moet aanpassen aan het circulaire proces. De materiaalstromen moeten bijvoorbeeld worden omgevormd tot gesloten cycli. Daarnaast moet je producten eenvoudig kunnen demonteren en moet je alle materialen opnieuw kunnen gebruiken. Tot slot zal men nieuwe bedrijfsmodellen voor revisie en recycling moeten ontwikkelen, om de nieuwe inkomsten in de tweedehandsmarkt te stimuleren.
Bewustwording en motivatie
Een organisatie kan op verschillende manieren meedoen aan de circulaire economie. De manier waarop organisaties circulair opereren verschilt. Je moet je werknemers meenemen in de visie en de duurzame en circulaire doelstellingen. Er zijn cursussen waarin zij leren welke veranderingen er plaatsvinden door een circulaire werkwijze. Bijvoorbeeld op het gebied van afvalstromen en hergebruik van materiaal, maar ook de communicatie met klanten. Bewustwording en kennis van de circulaire handelswijze zorgt ervoor dat werknemers hun eigen rol in het proces kunnen pakken.
Benno Roelofsen, Interface
Ik denk dat je studenten moet uitdagen om over duurzaamheid na te denken. Als organisatie kun je wel duurzaamheid verlangen, maar het gaat pas leven bij werknemers als ze het besef hebben wat duurzaamheid en circulaire economie betekenen en op welke manier zij hieraan een steentje kunnen bijdragen. Het begint dus allemaal bij bewustwording.
Meer beleidsontwikkeling
De circulaire economie heeft een concurrentienadeel ten opzichte van de huidige economie. Het lijkt vaak dat producten nu goedkoper zijn. Dat circulaire productie in het algemeen minder milieuschade veroorzaakt dan de huidige manier van produceren, komt niet tot uiting in de marktprijzen. Tegelijkertijd zijn de transactie- en operationele kosten van circulaire productie vaak hoger. Dit komt deels door de hogere arbeidsintensiteit van strategieën voor hergebruik en recycling. Beleid kan het speelveld tussen de huidige en circulaire economie gelijktrekken, via belastingen, verboden of normen. Het stimuleren van innovaties, zoals platformtechnologie, kan de transactie- en operationele kosten van de circulaire economie verlagen. Ook kan het helpen om de kennis over de circulaire economie in de markt te vergroten.
INHOUDSOPGAVE RETAIL
