Delen is het nieuwe bezit
Deel- en platformeconomie
• WAT HOUDEN DEEL-, PLATFORM- EN REVIEWECONOMIE IN?
Er is een trend naar bewuster en meer maatschappelijk verantwoord consumeren, zie het hoofdstuk ‘duurzame wereld’. Bezit wordt minder belangrijk. Dit samen zorgt ervoor dat mensen op zoek gaan naar alternatieve vormen van consumptie. Dat resulteert in meer met elkaar delen en meer tweedehandsproducten aanschaffen (bijvoorbeeld via Marktplaats, kledingbibliotheken en kringloopwinkels). Ook de deelplatforms nemen in aantal toe. Delen is het nieuwe hebben. Leasen is het nieuwe kopen. Toegang is het nieuwe bezit. Van betalen voor bezit, naar betalen voor gebruik en prestatie. Delen is het nieuwe hebben: van muziek (Spotify) tot kennis (Google, Twitter #durftevragen), van maaltijd (Thuisafgehaald) tot boor (Peerby) en van designjurk (Rewear) tot vakantieverblijf (Airbnb).
“Een algemene trend is dat bezit minder belangrijk wordt. We zitten in een deeleconomie. Bezit is niet het belangrijkste of het meest relevante.”
– Willeke Klinker, Detailhandel Nederland
Winkels komen met nieuwe businessmodellen om een plek te veroveren in een wereld waarin platforms steeds meer domineren, de zogeheten platformeconomie. In deze digitale netwerkorganisaties staat de consument centraal. Spelers in de platformeconomie bedenken manieren om klanten en aanbieders bij elkaar te brengen of om diensten aan te bieden. Als mensen niet meer in winkels kopen, is het voor retailers een uitdaging om vindbaar te zijn. Platformtoetreders zoals Picnic, Alibaba, Uber, Etsy en Airbnb baseren hun businessmodel op platformstrategieën die leveranciers met hun klanten verbinden. Hun businessmodel is niet gebaseerd op transactiewinsten, maar op aantrekkelijkheid, service en relevantie voor de markt. Nu is de impact misschien nog klein, maar dat kan in de toekomst veranderen.
“Picnic heeft weinig meer met een winkel te maken, het is een logistieke organisatie in de vorm van een onlineplatform. Wat je nu veel ziet ontstaan in verschillende plaatsen, is dat ook ondernemers gezamenlijk een platform starten. Hoe gaat dat er nou uitzien voor de toekomst? Want daar zien wij een trend in.”
– Willeke Klinker, Detailhandel Nederland
Klanten vertrouwen tegenwoordig eerder een wildvreemde dan een goede bekende. Daarnaast delen ze steeds meer informatie met elkaar. Reviews zijn steeds belangrijker in het zoek- en koopproces van consumenten. Door technologie en de komst van onlineplatforms is er daarnaast een nieuwe stroom van concurrenten en klanten in de retailsector. Men spreekt via sociale media over bedrijven, waarbij bloggers en vloggers grote invloed hebben. Het succes van bijvoorbeeld cosmeticamerk NYX is hierop gebaseerd. En als de consument gaat winkelen, stapt hij met zijn mobiel naar de verkoper met een afbeelding van een product met de vraag of ze dat hebben. Zo niet, dan gaat hij naar de volgende winkel. Wie bijvoorbeeld schoenen koopt, maakt een foto en stuurt die rond, met de vraag wat kennissen ervan vinden. Advies inwinnen bij anderen doen consumenten al veelvuldig bij het kiezen van een hotel of restaurant, met services als Tripadvisor en Iens. Maar ook in de retailsector gaan we dat zien.
• WELKE VOORBEELDEN ZIJN ER VANUIT DE PRAKTIJK?
De platformeconomie telt miljoenen platformen, maar uiteindelijk zijn er maar enkele die de dienst uitmaken. Zeker in retail. Met kerst bijvoorbeeld, loopt ongeveer 89 procent van alle Amerikaanse online kerstinkopen via Amazon. Het Chinese Alibaba (650 miljoen gebruikers) groeit 60 procent per kwartaal en bol.com is al jaren het grootste winkelplatform van Nederland en België, met een omzet van 4,3 miljard euro in 2020.
Ook in de foodsector is de opkomst van de platformeconomie zichtbaar. De Belgische supermarktketen Colruyt wil het voor klanten makkelijker maken om voor elkaar boodschappen te doen. Het platform Collect&Go Connect wordt zes maanden getest in zeven winkels van OKay en OKay Compact in Gent en West-Vlaanderen. Een ander voorbeeld uit het buitenland is Rakuten. Dit is de grootste e-commerce marketplace van Japan dat aan meer dan 100 miljoen klanten over de hele wereld verkoopt. Rakuten heeft een sterke wereldwijde aanwezigheid en biedt een internationaal bereik voor verkopers, met de mogelijkheid om de producten in verschillende categorieën te vermelden. Rakuten staat open voor kopers in Europa, Noord- en Zuid-Amerika en Azië. Daarbij komen speciale voordelen op de Japanse markt, waaronder de mogelijkheid voor Amerikaanse verkopers om een branded storefront te creëren.
Etsy is een internationale marketplace voor handgemaakte en unieke producten. Dit platform is gericht op verkopers en kopers in de creatieve industrie en bereikt maar liefst 33 miljoen gebruikers wereldwijd.
• WAT IS DE IMPACT VAN DEEL- EN PLATFORMECONOMIE OP HET WERKVELD?
Positionering en werkgelegenheid
De deel- en de platformeconomie hebben invloed op zowel retailers als consumenten. De meningen zijn verdeeld over de kansen en uitdagingen die de platformeconomie de retail biedt. Sommigen denken dat deze platforms het einde inluiden voor veel retailers en merken. Anderen zien juist enorme kansen door de reikwijdte en innovatiekracht van de platforms. Wat zeker is, is dat de ontwikkeling van deze platforms vraagt om een andere positionering van retailers en merken.
Platforms zijn heel verschillend en kunnen bovendien op verschillende manieren effect hebben op de werkgelegenheid, zowel direct als indirect. Onder ‘direct’ verstaan we hier twee soorten werkgelegenheid. In de eerste plaats de werkgelegenheid die platforms creëren doordat zij vraag en aanbod van werk bij elkaar brengen. Bij de platforms zelf (zowel bij werkplatforms als bij andere platforms) ontstaat werkgelegenheid voor mensen die betrokken zijn bij de ontwikkeling en het onderhoud van dergelijke platforms. Het gaat daarbij, afhankelijk van het type platform, om zowel commerciële functies (functies gericht op klantencontacten, marketing en sales) en operators en onderhoudstechnici op mbo- en hbo-niveau (bijvoorbeeld in datacentra), als functies met een hoog ICT-gehalte, bijvoorbeeld programmeurs, data-analisten en data-scientists. Deze laatste zijn relatief nieuwe functies, waar bijvoorbeeld universiteiten en businessschools speciale programma’s voor ontwikkelen.
Er is een tekort aan mensen met deze specifieke ICT-kennis en -vaardigheden. Volgens het UWV is dit de beroepsgroep met de grootste krapte op de arbeidsmarkt, groter nog dan de zorg en het onderwijs.
Meer concurrentie
De komst van onlineplatforms vergroot het speelveld van ondernemers én vergroot de concurrentie. Grote onlinespelers als Amazon, bol.com en eBay hebben een grote impact op de concurrentiepositie van het lokale aanbod. Platforms fungeren niet alleen als digitaal warenhuis, maar bieden ook derden de mogelijkheid om via het platform te verkopen. Voor retailers is dat slecht nieuws, want dit is (was) juist een belangrijk deel van hun toegevoegde waarde. Momenteel kan een winkelier gebruikmaken van de diensten van een platformretailer, maar op den duur gaan leveranciers steeds vaker direct via platforms als bol.com en Amazon verkopen. De winkelier wordt wellicht een overbodige schakel.
Internationalisering en groter speelveld
Platforms ontstaan in veel landen, per niche, per product en zelfs per verdienmodel. Door digitalisering zijn ze wereldwijd bereikbaar, waardoor de impact groot is. Nederland is, door de sterke digitale infrastructuur, een van de grotere gebruikers van platforms. Vooral China en de Verenigde Staten investeren veel in platforminnovatie. Omdat platforms ook in andere landen opereren, bereiken ze grotere klantengroepen.
INHOUDSOPGAVE RETAIL
