CO2 reductie geldt voor alle branche en er zijn verschillende oplossingen
Energietransitie
• WAT HOUDT HET IN?
De Nederlandse regering wil samen met de luchtvaartbranche zuiniger en schoner vliegen stimuleren. Dit betekent minder uitstoot van CO2.
De doelstellingen van de luchtvaart zijn:
- In 2030 geen CO2-uitstoot op luchthavens en de CO2-emissie van de internationale, commerciële luchtvaart vanuit Nederland gereduceerd tot het niveau van 2005.
- In 2050 geen CO2-uitstoot van de binnenlandse luchtvaart en de CO2-emissie van de internationale, commerciële luchtvaart vanuit Nederland 50 procent gereduceerd ten opzichte van 2005.
- In 2070 geen CO2-uitstoot meer door de luchtvaart (Schiphol newsroom, 2020).
Bij duurzame luchtvaart gaat het om duurzame brandstoffen voor de luchtvaart, technologische innovatie voor schonere en stillere vliegtuigen en een efficiënte operatie op en rond de luchthavens, op de grond (duurzaam taxiën, duurzame luchtvracht) en in de lucht. Elektrisch en elektrisch-hybride vliegen is een van de onderdelen van een volledig duurzame luchtvaart en luchtvracht.
Er zijn diverse thema’s op het gebied van duurzaamheid. Tegelijk met het verduurzamen van de luchthavens en de luchtvaart, is het dus ook belangrijk om het vervoer van en naar luchthavens te verduurzamen en te verbeteren. Schiphol zet zich bijvoorbeeld in voor schoner en slimmer vervoer door onder meer te investeren in het vergroten van de capaciteit van het treinstation, door laadvoorzieningen voor elektrische voertuigen te plaatsen, door elektrische deelauto’s aan te bieden, door de infrastructuur op en rond de luchthaven te verbeteren, en door fietsen te stimuleren voor woon-werkverkeer (Schiphol Groep, 2019).
Een toekomstgerichte, duurzame luchtvrachtoperatie is ook belangrijk.
• WAT VERANDERT ER?
De Nederlandse luchtvaartsector wil duurzaam zijn. Om dat te bereiken, hebben twintig partijen het actieplan ‘Slim en duurzaam’ opgesteld, met maatregelen die de CO2-uitstoot door vliegen moeten verminderen. Thema’s uit het actieplan zijn het optimaliseren van vliegroutes en procedures, het stimuleren van schoon vliegen, het gebruik van duurzame brandstof, een radicale vlootvernieuwing, het gebruik van treinen en andere duurzame modaliteiten op korte afstanden, het realiseren van een emissieloze luchthaven en een snelle, efficiënte en duurzame first & last mile (House of Aviation, 2019a).
In de afgelopen jaren hebben Nederlandse luchtvaartmaatschappijen al acties ondernomen om de duurzaamheid te verbeteren. Oudere, lawaaiige en niet-zuinige vliegtuigen hebben bijvoorbeeld al plaatsgemaakt voor stillere en zuinigere vliegtuigen.
Op het gebied van de verduurzaming van de luchtvrachtoperatie zetten de verenigingen zich in voor het zoveel mogelijk elektrificeren en optimaliseren van de grondafhandeling.
Slimmer vervoer door de luchtvracht planning draagt bijvoorbeeld ook bij aan duurzaamheid. Zo draagt bijvoorbeeld een kleiner aantal volle trucks bij aan CO2-reductie; dit in tegenstelling tot een groot aantal trucks met een lage beladingsgraad. Bij luchtvracht gaat het wel ook vaak om hoogwaardige, tijdsgevoelige of bederfelijke goederen waardoor er helaas geen alternatieve vervoerswijze voor is.
Elektrische voertuigen op het gebied van luchtvracht activiteiten spelen ook een rol op het op het gebied van CO2-reductie.
De inhoud van thema’s op het gebied van duurzaamheid en het actieplan in de luchtvaart zijn o.a.:
- Optimaliseren van vliegroutes en procedures. Hoe directer de route en beter de landings- en startprocedure, des te minder het brandstofverbruik. Op de korte termijn zijn verbeteringen mogelijk door directere vliegroutes, verbeterde indeling van het luchtruim en efficiëntere nadering van luchthavens.
- Gebruik van duurzame brandstof. Door de lange ontwikkeltijd en levensduur van nieuwe vliegtuigen blijft kerosine voorlopig dé brandstof om op te vliegen. Op de lange termijn zal men fossiele brandstoffen moeten vervangen door voortstuwingssystemen die werken met hernieuwbare energie en met duurzame energiedragers. Momenteel vinden de eerste experimenten plaats met elektrisch vliegen, een ontwikkeling die de komende jaren aandacht verdient. Weliswaar zal dit in de komende jaren slechts aan de orde zijn voor relatief kleine elektrische vliegtuigen, want er is nog geen groot aanbod voor dit soort vliegtuigen. Men verwacht in de komende decennia steeds meer kleine elektrische vliegtuigen te ontwikkelen, met een beperkte range en capaciteit (tot 50 passagiers). Tot en met 2050 is een brede toepassing hybride of volledig elektrisch aangedreven vliegtuigen denkbaar, met name binnen het segment van de kleine luchtvaart (PlanMER, 2019).
- Radicale vlootvernieuwing. Luchtvaartmaatschappijen in Nederland investeren vele miljarden in de vernieuwing van hun vloot. Elk nieuw vliegtuig is ongeveer 15 procent zuiniger en stiller dan zijn voorganger door verbeteringen aan motoren, aerodynamica en materialen.
- Gebruik van treinen en andere duurzame modaliteiten op korte afstanden. Nederlandse consumenten en bedrijven zijn gebaat bij een klantgericht, geïntegreerd, snel en duurzaam transportsysteem, zowel nationaal als internationaal. De trein kan op routes tot 700 kilometer een goed alternatief zijn voor vliegreizen.
- Emissieloze luchthavens realiseren. Naast de ambitie om vliegtuigemissies te verlagen, wil men ook dat in 2030 de terminals, kantoren en grondoperatie van alle Nederlandse luchthavens klimaatneutraal zijn. Schiphol Group draait al volledig op Nederlandse windelektriciteit en spant zich in voor duurzame brandstof en het verhogen van de energie-efficiëntie (bijvoorbeeld door het gebruik van ledverlichting). Ook de gebruikers van de luchthavens spelen een belangrijke rol in het klimaatneutraal maken ervan.
- Een snelle, efficiënte en duurzame first & last mile. De reis van en naar het vliegveld – de zogenoemde first & last mile – is er een die tijd vergt, soms onnodig ingewikkeld is, zorgt voor filevorming en bijdraagt aan CO2-emissies. Op dit moment kiezen reizigers voor de auto en het ov, maar er zijn mogelijk alternatieven te ontwikkelen die nog meer klantgericht, geïntegreerd, energie-efficiënt en intermodaal zijn (Schiphol newsroom, 2020).
De verwachting is dat de aanpassingen de komende jaren zullen doorzetten. Met het mogelijke gebruik van de openrotortechniek, de ontwikkeling van hybride voortstuwing, gevolgd door elektrische voortstuwing (beginnend bij de kleinere vliegtuigen) zijn naar verwachting ook in de wat verdere toekomst significante brandstofbesparingen en daarmee CO2-reducties mogelijk.
Bij luchtvaart is de internationale samenwerking op het gebied van duurzaamheid ook belangrijk (Centraal Planbureau, 2020).
• WELKE VOORBEELDEN ZIJN ER UIT DE PRAKTIJK?
De luchtvaart is al actief op het gebied van duurzaamheid. De veranderingen hebben te maken met diverse activiteiten.
- Schiphol moedigt de partijen die actief zijn op de luchthaven aan tot verduurzaming. Ook beïnvloeden zij andere partners om zich te richten op een duurzame ontwikkeling van Schiphol. De landing- en take-offcyclus van vliegtuigen zijn hiervan een voorbeeld; of het vracht- en passagiersverkeer van en naar de luchthaven. Verder stimuleren zij ook bezoekers en reizigers om een steentje bij te dragen aan de verduurzaming (Schiphol, z.d.-b).
- Drie luchthavens in Nederland werken samen op het gebied van elektrisch vliegen. Eindhoven Airport, Rotterdam The Hague Airport en Groningen Airport Eelde gaan testen met elektrisch vliegen. Royal Schiphol Group en Koninklijk Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum ondersteunen de proef. In de gezamenlijke leeromgeving Power Up is het doel voor de luchthavens om kennis op te doen van de haalbaarheid, potentie en afhandeling van elektrische vluchten. Uiteindelijk moet het onderzoek de opzet van elektrische lijnvluchten ondersteunen (NRIT Media, 2021).
- In Nederland is voor het eerst in de wereld een passagiersvlucht uitgevoerd waarbij het vliegtuig deels op duurzaam geproduceerde synthetische kerosine heeft gevlogen. Dat is begin 2021 bekend gemaakt. Shell heeft de duurzame kerosine geproduceerd en KLM heeft het in een vlucht uitgevoerd. KLM heeft wereldwijd de eerste passagiersvlucht uitgevoerd met bijmenging van synthetische kerosine, geproduceerd uit CO2, water en hernieuwbare energie (NRIT Media, 2021).
- Vanaf januari 2021 werken de afhandelaren op Schiphol met het zogeheten ‘digitaal vooraanmelden’ van lokale exportvracht. Hiermee wordt beoogd om het gehele proces door dit type vracht o.a. efficiënter en duurzamer in te richten. E-link is de tool die hiervoor ontwikkeld is door Cargonaut en de luchthaven (ACN, 2021).
• WAT IS DE IMPACT VAN ENERGIETRANSITIE OP HET WERKVELD?
Werkzaamheden veranderen
Verduurzaming heeft ook impact op de toekomstige werkprocessen en op de kennis en vaardigheden van huidige en toekomstige medewerkers zoals de luchtvaartdienstverleners, of medewerker op het gebied van luchtvracht (House of Aviation, 2019a).
Het is belangrijk dat studenten en huidige medewerkers op de duurzaamheidontwikkelingen zijn voorbereid. Het vraagt naast de andere vaardigheden ook de bereidheid om een leven lang te blijven werken aan de eigen ontwikkeling (House of Aviation, 2019b).
Er zal ook een nieuwe generatie vliegtuigen komen, met andere afmetingen en capaciteit. Hierdoor zijn innovaties op het gebied van service, veiligheid en afhandeling ook noodzakelijk.
De luchtvracht werkzaamheden veranderen ook op het gebied van duurzaamheid. Er worden andere voertuigen (bijv. elektrische voertuigen) ingezet en ook planningen worden aangepast.
Benodigde vaardigheden
House of Aviation gaf in 2019 aan dat ze zich richten op de duurzame luchthaven. Hun doel is om gezamenlijk te onderzoeken hoe ze een volgende stap kunnen zetten in het verankeren van het thema duurzaamheid in de luchtvaartspecifieke opleidingsprogramma’s.
Er zijn learning labs opgericht die door concrete activiteiten een bijdrage leveren aan de thema’s uit het actieplan ‘Slim en Duurzaam’ op en rond de luchthaven. Ook verwachten ze dat studenten zich bewust zijn van de maatschappelijke relevantie van duurzaamheid in de context van de luchtvaart en dat dit zichtbaar is in onderwijsprogramma’s (House of Aviation, 2019b). De verplichte vaardigheden van de luchtvaartdienstverlener en medewerkers van luchtvracht op het gebied van duurzaamheid zijn nog niet bekend.
Het is belangrijk wel belangrijk dat studenten en huidige medewerkers (luchtvaartdienstverlening en luchtvracht medewerker) op de duurzaamheidontwikkelingen zijn voorbereid.
INHOUDSOPGAVE LUCHTVAART
