De ambitie om circulair te zijn
Circulaire economie
• WAT HOUDT HET IN?
Een circulaire economie is gericht op het optimaal inzetten en hergebruiken van grondstoffen en producten. Het gaat over reduce, reuse en recycling. Om producten optimaal duurzaam te kunnen gebruiken en grondstoffen te kunnen herwinnen uit producten, is het noodzakelijk dat ze circulair zijn ontworpen. Circulair ontwerpen houdt naast de milieu-impact in alle levensfasen van een product ook rekening met recycling, hergebruik en onderhoud. Producten zo ontwerpen dat je ze milieuvriendelijk kunt produceren, duurzaam gebruiken, eenvoudig repareren en goed recyclen.
Afval is in een circulaire economie een nieuwe grondstof waarvan je nieuwe producten kunt maken. Ketensamenwerking speelt ook een rol. Partijen in een circulaire economie zijn afhankelijk van elkaar, omdat er afstemming nodig is. Er ontstaan nieuwe allianties om de doelen te kunnen bereiken. Circulair ondernemen brengt ook nieuwe businessmodellen met zich mee. Die modellen zijn in te delen in diverse categorieën, waarbij de nadruk ligt op respectievelijk het (circulair) ontwerp, het (optimaal) gebruik, het (waarde) herwinnen en het organiseren (netwerkorganisatie) van de aspecten (SBB, 2021).
• WAT VERANDERT ER?
Het is de ambitie van NS om in 2030 helemaal circulair te zijn. NS wil het gebruik van nieuwe grondstoffen zo veel mogelijk beperken en de grondstoffen die ze gebruiken zo lang mogelijk in de kringloop houden. De doelstelling is om in 2030 circulair in te kopen, het materialen maximaal te (her)gebruiken en geen afval meer te hebben op kantoren, in werkplaatsen en treinen. Al het afval dat zij op stations, in treinen, op bedrijfslocaties en in kantoren produceren, verwerken zij zo veel mogelijk duurzaam tot grondstof.
“Als we nu treinen kopen, bij inkoop bepaal je al of circulair een product is. De voorkant, de inkoop is cruciaal. Dat doen we nu als we nieuwe treinen aanschaffen, dan specialiseren we hoe zo’n trein circulair ontworpen moet worden zodat we over 20 jaar geen afval hebben. Die variëren van een nieuwe trein tot een trein die 40 jaar oud is”. “Als je kijkt naar de inkoopkant, goed inkopen bepaald of je afval hebt in de toekomst. Wij hebben een grondstoffenmanager die is gepositioneerd bij inkoop, ik heb gezegd bij slecht inkoop geeft het afval. Als jij bij inkoop al nadenkt over de levensduur en het einde van de levensduur, is die modulair of kan die terug naar de leverancier. Bij inkoop bepaal je of je afval krijgt of niet.”
– Ilse de Vos – Circulair Ondernemen bij NS
Wanneer treinen verouderen, knappen zij die op of laten zij ze milieuvriendelijk slopen, ontmantelen of in (onder)delen verkopen. Ook zoeken zij doorlopend nieuwe oplossingen om de hoeveelheid afval te verkleinen. Zo gebruiken ze het gft-afval uit winkels als grondstof voor bio-energie (NS, 2021).
Treinen zet NS zo efficiënt mogelijk in. Na twintig jaar gebruik moderniseert NS nu de dubbeldekstreinen van het type VIRM1. Hierbij knappen ze 86 procent van de oude treinonderdelen op en brengen ze die weer als nieuw terug in de trein. 13 procent krijgt elders een tweede leven. Opgeteld krijgt dus 99 procent van de trein een tweede leven. Zo laten ze van oude treinvloeren onder meer tafeltennistafels, tafelvoetbaltafels, akoestische belcellen en vergadercellen maken. Treinplafondplaten komen terug als bureaubladen op NS-kantoren. Zo houden ze 25 miljoen kilo aan waardevolle materialen in de kringloop en kan de nieuwe trein weer 20 jaar reizigers vervoeren.
Aan het einde van de levensduur van een trein (zo’n veertig jaar) onderzoeken ze of ze de trein kunnen opknappen of verkopen. Als dit niet kan, halen ze de waardevolle onderdelen eruit voor hergebruik in andere treinen. Ook collector’s items halen ze eruit voor verkoop via een stichting.
Tot 2028 verwachten ze 1000 treinstellen te ontmantelen en te recyclen, met een verwacht gewicht van 57,6 miljoen kilogram aan waardevolle grondstoffen. De lessen en ervaringen bij modernisering en sloop nemen ze mee in de specificaties voor de aanschaf van nieuwe treinen, die natuurlijk ook steeds binnenstromen. Zo maken ze hun ambitie waar: 100 procent circulair (NS, 2020).
• WELKE VOORBEELDEN ZIJN ER UIT DE PRAKTIJK?
- Rail is al actief in het recyclen van afval. In 2019 bood NS 4 procent van al het afval van kantoren, werkplaatsen, stations en treinen gescheiden aan voor recycling (NS, 2020).
- De producten die niet terug kunnen komen in de trein, krijgen een nieuw leven buiten de trein. Nieuwe meubels van oude treinvloeren. Van plafondplaten maken ze bureaus en van raamrubbers speeltegels. Zo probeert NS voor alles een bestemming te zoeken. 99 procent van een oude trein krijgt een nieuw leven. Met als laatste stap dat afval niet bestaat. Als je gaat samenwerken en innoveren kun je ervoor zorgen dat niks in de verbrandingsoven of onder de grond verdwijnt. Dat is circulair ondernemen (SBB, 2020).
- Samen met het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen zoekt NS actief naar nieuwe recycle- en upcycletoepassingen. Zo hebben ze in 2019 drie circulaire challenges op spoorlab.nl geplaatst om nieuwe toepassingen voor oude treinmaterialen te zoeken (stoelzittingen, bagagerekken en treinstoffen). Ze werken samen met de Hogeschool Windesheim in Zwolle om nieuwe toepassingen te vinden voor de afgeschreven thermohardende composieten. Ze betrekken studenten van de Haagse Hogeschool bij het vinden van oplossingen voor hergebruik van treinzittingen en bagagerekken (NS, 2020).
- Diverse pilots hebben NS de afgelopen jaren veel geleerd over de manier waarop ze zo goed mogelijk afval kunnen laten scheiden op stations en in treinen. Om afval te kunnen recyclen, moet het voldoende schoon ingezameld zijn. Voor papier en organisch afval lukt dit steeds beter aan de bron (daar waar men het afval weggooit). Voor het overige stationsafval is nascheiden een effectievere methode. Bij nascheiden haal je waardevolle grondstoffen, zoals kunststoffen en metalen, achteraf uit het afval met een sorteerinstallatie. NS en ProRail onderzoeken welke combinatie van bron- en nascheiden het optimale scheidingsresultaat oplevert en hoe ze dit kunnen uitleggen aan de reizigers en bezoekers van stations (NS, 2020).
• WAT IS DE IMPACT VAN CIRCULAIRE ECONOMIE OP HET WERKVELD?
Om een circulaire economie te kunnen realiseren is het belangrijk over de eigen grenzen, kaders en sectoren heen te kijken. Innovaties ontstaan uit andere denkpatronen en kruisbestuivingen tussen sectoren. Samenwerken is essentieel om impact te maken binnen de circulaire economie.
Uit onderzoek blijkt dat er vier inspiratiepunten zijn: bewustwording, onderzoekende houding, kennis ontwikkelen en samenwerken (SBB, 2021).
Het inspiratierapport van SBB biedt handvatten voor de transitie naar circulair beroepsonderwijs. Het rapport is weergegeven op https://www.s-bb.nl/activiteiten/feiten-en-cijfers/arbeidsmarkttrends/
INHOUDSOPGAVE RAIL
