RTMS draagt bij aan de treinbeveiliging
Slimme datasystemen
• WAT HOUDT HET IN?
Het European rail traffic management system (ERTMS) is de internationale standaard voor treinbeveiliging. ERTMS is ingebouwd in treinen en in de infrastructuur van het spoor. Daarmee ga je van een analoog naar een digitaal spoor. ERTMS verhoogt de veiligheid van het spoorwegvervoer. ERTMS biedt ook voordelen op het gebied van betrouwbaarheid, snelheid (staat hogere treinsnelheden toe), het vergroten van de capaciteit en makkelijker grensoverschrijdend treinverkeer. ERTMS geeft gestandaardiseerde rijtoestemmingen aan de trein door. Een computer in de trein bepaalt op basis van de rijtoestemming de maximumsnelheid en de maximaal nog af te leggen afstand. De computer bewaakt ook of de trein binnen deze maxima blijft.
ERTMS vervangt het huidige systeem voor spoorbeveiliging, ATB (automatische treinbeïnvloeding). ATB functioneert nog goed, maar is verouderd en niet meer genoeg toegespitst op de (toenemende) drukte op het spoor. ERTMS is meer toekomstvast, doordat de mogelijkheden voor doorontwikkeling uitgebreider zijn.
In 2020 ligt ERTMS op ongeveer tien procent van het Nederlandse spoor: de Betuweroute, de Havenspoorlijn, de Hogesnelheidslijn-Zuid (HSL-Zuid), de Hanzelijn en het traject Amsterdam-Utrecht. Circa 20 procent van de treinen is al uitgerust met het systeem. De komende jaren krijgen meer treinen ERTMS. Het is dan mogelijk om de treinen flexibel in te zetten op spoorlijnen met ERTMS (ERTMS, z.d.-a).
Het kabinet heeft besloten tot landelijke invoering van ERTMS (volledige dekking rond 2050), waarbij het tot 2030 een basisinvestering doet voor ombouw van het systeem en de eerste baanvakken. De eerste baanvakken zijn Hoofddorp-Duivendrecht (inclusief Schiphol), Roosendaal-Den Bosch (inclusief Zevenbergschen Hoek en Tilburg-Boxtel) en Eindhoven-Venlo.
ERTMS komt daarnaast in de hele Europese Unie op de trajecten voor internationaal goederenvervoer (ERTMS, z.d.-a).
ERTMS speelt ook een rol in het goederenvervoer. Het maatregelenpakket Spoorgoederenvervoer van het kabinet stimuleert dat het spoorgoederenvervoer toeneemt om het toenemend goederenvervoer over de weg te beperken en verladers te verleiden meer gebruik te maken van het spoor. Het spoorvervoer is minder vervuilend dan het wegvervoer. ERTMS is ook belangrijk op het gebied van spoorgoederenvervoer. Op langere termijn moet ERTMS ook hier zorgen voor een toekomstvast, volledig interoperabel en daarmee efficiënter spoorsysteem in heel Europa (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, 2019).
ERTMS bestaat uit een systeem voor cabinesingeving met treinbeïnvloeding (European train control system, ETCS), een radiocommunicatiesysteem (GSM-R) en uitvoeringsregels voor spoorverkeersleiding en exploitatie (operational rules). Met ERTMS zal de benutting van de beschikbare spoorcapaciteit verbeteren (TNO, 2020).
ERTMS is het digitale spoorplatform van de toekomst. Het bestaat uit een systeem in de trein en een systeem in de infrastructuur. Beide systemen communiceren met elkaar door middel van bakens (balises) tussen rail en telecommunicatie. Draadloos dus. Als ERTMS volledig is ingevoerd, vormen seinen geen onderdeel meer van het beveiligingssysteem voor het spoor. Met ERTMS maak je de stap van een analoog naar een digitaal spoor (ProRail, z.d.-a).
• WAT VERANDERT ER?
Om de ambities voor een veilig, betrouwbaar en slim treinvervoer waar te maken, zijn technologische ontwikkelingen cruciaal. Door technische innovaties kunnen er meer treinen rijden én het verbetert de veiligheid. Het toekomstbeeld benoemt de noodzaak voor innovaties in digitalisering en technologische systeemsprongen, zoals ERTMS en ATO (NS, 2021).
ERTMS is verplicht en is sinds 2019 ingevoerd in Nederland.
Jan Botermans, DB Cargo Nederland N.V
ERTMS is ongoing op dit moment. Je hebt nu nog een klassiek baanvak, dat wordt veranderd naar een digitaal baanvak. ERTMS is al aanwezig op de baanvakken. Daar zijn mensen al voor opgeleid, maar er komen nieuwe baanvakken met ERTMS met een ander level. Dat wordt heel technisch, het niveau van de digitale bewerking. De minister heeft een operationeel kenniscentrum ingericht, ERTMS. De voorzieningen worden daar besproken en ook de leermodules ontwikkeld. Hoe gaan wij dat bij de machinist brengen en hoe gaan wij dat implementeren?
• WELKE VOORBEELDEN ZIJN ER UIT DE PRAKTIJK?
- In Nederland zijn de Betuweroute, HSL, Hanzelijn en het spoor tussen Amsterdam en Utrecht al voorzien van ERTMS. In de komende tien jaar komt er ERTMS op meer baanvakken, te beginnen tussen Kijfhoek en de Belgische grens. Met ERTMS kan het spoor zich ontwikkelen tot de duurzaamste manier van vervoer in Europa (ProRail, 2020a).
- Om zijn bestaande materieel geschikt te maken voor het rijden op trajecten met het nieuwe Europese treinbeveiligingssysteem ERTMS, is vervoerder NS een aanbestedingsprocedure gestart voor de ombouw van de eerste 176 treinen. Het gaat om dubbeldekstreinen van het type VIRM. Deze treinen dateren van halverwege de jaren negentig en zijn nu voorzien van het ATB-systeem (SpoorPro, 2020e).
• WAT IS DE IMPACT VAN SLIMME DATASYSTEMEN OP HET WERKVELD?
Werkzaamheden veranderen
ERTMS is een set specificaties op basis waarvan men systemen voor besturing en beveiliging van het treinverkeer maakt. De invoering van systemen op basis van de ERTMS-specificaties leidt tot een verdere verschuiving van veelal (elektro)mechanische systemen naar computergestuurde systemen. Machinisten krijgen dus te maken met de invoering van ERTMS. Zij moeten kennis en vaardigheden hebben op het gebied van ERTMS en begrijpen wat het betekent.
Jan Botermans, DB Cargo Nederland N.V.
Als je nu in de trein zit, dan zie je dat er seinen langs de baan staan. Die geven opdracht aan de machinist. Over een aantal jaren zijn al die seinen weg. Dan gaat het allemaal digitaal naar de locomotief toe. Dan kan hij zien welke snelheid hij mag rijden, onder welke voorwaarden. ERTMS bekijkt ook de snelheid, dus als je te hard rijdt, dan grijpt het in. Maar als je niet snel genoeg remt of de snelheid afbouwt, dan grijpt het ook in. ERTMS is een veiligheidssysteem, dus je moet opnieuw leren wat dat voor je betekent. ERTMS is een nieuw begrip. Die veiligheid vereist aandacht.
“De invoering van ERTMS heeft implicaties voor zowel de functie en opleiding voor de machinist.”
– Paul Balsters, NS
Benodigde vaardigheden
In voorbereiding op de uitrol van ERTMS in Nederland presenteren het Operationeel Kenniscentrum ERTMS, de vervoerders en opleidingsbedrijven een pakket met vakbekwaamheidseisen voor de machinist. In deze eisen is vastgelegd wat een machinist moet leren, begrijpen en kunnen om zijn of haar werk goed en veilig uit te voeren. De vakbekwaamheidseisen vormen de basis voor het maken van opleidingen.
Binnen enkele jaren krijgen vrijwel alle 7.000 machinisten in Nederland een opleiding of bijscholing om te kunnen rijden met de ERTMS (SpoorPro, 2020a).
Een belangrijke basis voor de opleidingen zijn de vakbekwaamheidseisen waarin is vastgelegd wat een machinist moet leren, begrijpen en kunnen om zijn werk goed en veilig uit te voeren. Vervoerders en opleidingsbedrijven hebben onder regie van het Operationeel Kenniscentrum ERTMS gezamenlijk vakbekwaamheidseisen ERTMS voor de machinist vastgesteld (ERTMS, 2020).
De eerste basismodule richt zich op de basisprincipes van spoorveiligheid en signalen. De tweede basismodule richt zich op ERTMS vanuit het perspectief van de machinist en op de zeven hoofdthema’s: DMI-indicaties, Start van de missie (SOM), Tijdelijke snelheidsbeperking, On Sight (OS), Verantwoordelijk personeel, Rangeergebied en tijdelijk rangeergebied, en Niveau-overgang (TSA) (ERTMS, z.d. -b).
INHOUDSOPGAVE RAIL
