Transparantie in de samenstelling van producten

Conscious consuming

• WAT HOUDT HET IN?

Op verschillende niveaus besteden we aandacht aan ontwikkelingen die zorgen voor een betere leefomgeving. Daarbij zetten we in op energietransitie, klimaatadaptatie en de circulaire economie. Ook de consument is zich bewust van deze veranderingen en is hierin steeds kritischer. Hij past zijn koopgedrag aan aan milieu-, ethische en/of politieke overwegingen, ook wel ‘maatschappelijk bewust consumeren’ genoemd. Deze ‘burger-consumenten’ kunnen zich bezighouden met buycotten – het bewust wel of niet kopen van producten of diensten. Vaak zie je hierin ook leefstijlaanpassingen, waarbij ecologische waarden centraal staan, zoals geen vlees of andere dierlijke ingrediënten eten en minder eigenaarschap van producten, de deeleconomie.  

• WAT VERANDERT ER PER DOSSIER?

• SCHOONHEIDSVERZORGING

Bewust consum(ind)eren  
Bij uiterlijke verzorging kiest de beweging bijvoorbeeld voor natuurlijke ingrediënten, vegan, (micro)plasticvrije en lokaal geproduceerde producten. Die moeten ook ‘cruelty free’ zijn. Consumenten zijn steeds beter geïnformeerd en verwachten dit ook van cosmeticabedrijven. Dit is ook van belang voor bedrijven die met deze producten werken. Hoe dragen deze bedrijven bij aan een beter milieu en het tegengaan van klimaatverandering? Het is niet meer voldoende om alleen geld te geven aan liefdadigheidsinstellingen en aan esthetische kwesties. Het is steeds noodzakelijker dat initiatieven verder gaan dan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Een mooi voorbeeld hiervan is een duurzame schoonheidssalon (De Munnik, 2021c). 

Duurzame schoonheidssalon
InBalance Face- en Bodycentre in Bergen op Zoom is een schoonheidssalon die uitsluitend met ‘groene’ cosmeticamerken werkt. Deze producten zijn gemaakt van 100 procent natuurlijke en biologische ingrediënten en bevatten een hoog gehalte pure etherische oliën, plantenoliën, plantextracten en hydrolaten. Mensen met een beperking verpakken de navulbare make-up in een gerecycled katoenen zakje. Medewerkers van de salon pakken de producten in in gerecycled papier en ze hergebruiken de doosjes. De salon is ingericht met natuurlijke houten materialen die het milieu zo weinig mogelijk belasten. Zonnepanelen die samen met de buurman zijn aangeschaft, wekken het beetje energie op dat de salon verbruikt. De ‘gewone’ lampen zijn grotendeels al vervangen door ledlicht (De Munnik, 2020). 

Plasticvrije oceaan 
Naast duurzaamheid die gericht is op het milieu in het algemeen, zijn er ook specialiseringen. Bijvoorbeeld om plastic afval in oceanen te verkleinen. Ook wel ‘blue beauty’ genoemd. Merken gebruiken blue beauty om ervoor te zorgen dat hun producten ‘oceaanveilig’ zijn. En dat ze duurzaam zijn geproduceerd, van formule tot verpakking. De blue beauty-beweging is gestart door de oprichter van Beauty Heroes, Jeanine Jarnot, die de ultieme bluebeauty-online-winkel heeft ontwikkeld. Die richt zich op het verkopen van duurzame, schone en toegewijde beautymerken. De nieuwe golf van schoonheid dringt aan op bescherming van de zee (Bitmead, 2020).  

Cosmeticabedrijven nemen voorsprong – verpakkingen
In 2019 heeft de Nederlandse Cosmetica Vereniging (NCV) het ‘Brancheplan Duurzaam verpakken 2019-2025’ opgesteld. Hierin staat wat de bijdrage zal zijn in de transitie naar een circulaire economie in de aankomende jaren. Hierbij ligt de focus op het sluiten van de materialenkringloop, reduceren van de hoeveelheid verpakkingen en kiezen voor verpakkingsmaterialen met een lage milieu-impact. De branche zal meer gebruikmaken van kunststof verpakkingen die voor minimaal 25 procent uit gerecycled materiaal bestaan. Men besteedt ook aandacht aan de recyclebaarheid en herbruikbaarheid van verpakkingen, om de consument bewuster te maken van zwerfafval en het weggooien van cosmetische verpakkingen (Nederlandse Cosmetica Vereniging, 2019).

L’Oréal groep zet zich onder andere in om de ecologische afdruk van de verpakkingen van producten, nieuw of gerenoveerd, te verminderen volgens de 3R-regel (Mathijssen et al., 2020).  

  • Respect: respect voor het milieu. In 2019 was 100 procent van het papier dat L’Oréal gebruikte voor de bijsluiters en 99,9 procent van het karton voor de etuis afkomstig van duurzaam beheerde wouden met een zorgvuldig beschermde biodiversiteit. 
  • Reduction: vermindering van volume en gewicht van de verpakkingen. Tussen 2008 en 2019 kon L’Oréal op die manier 5.592 ton grondstoffen aan verpakkingen uitsparen. 
  • Replacement: vervanging door gerecycled materiaal. In 2019 gebruikte L’Oréal 13.204 ton gerecycled materiaal ter vervanging van nieuwe grondstoffen. Het gebruik van PCR-plastic (post consumer recycle) steeg met 60 procent, dat van petplastic met 77 procent.  

 

Scroll terug naar boven en lees verder in de tweede kolom

Greenwashing 
Wel is het belangrijk medewerkers beide kanten van het duurzaamheidsverhaal te vertellen. Bedrijven kiezen er soms uit marketingoverwegingen voor om zich ‘duurzaam’ te presenteren, maar achter de schermen onderzoeken en onderbouwen ze niet alle onderdelen goed. Dit heet ‘greenwashing’. Leren voor morgen heeft enkele punten waarop je kunt letten als je twijfelt aan de beweringen die dergelijke bedrijven doen (Olatz, 2020).

  • Nadruk op één duurzame eigenschap: het bedrijf legt sterk de nadruk op een duurzaam ingrediënt of element van het product, terwijl de rest van de keten niet bepaald duurzaam is.
  • Vage beweringen: het bedrijf gebruikt algemene of vage termen die eigenlijk niks zeggen over waarom een product niet milieubelastend is.
  • Geen bewijs: het bedrijf levert geen bewijs, bijvoorbeeld over productieprocessen. Of het geeft helemaal geen transparantie over de keten.
  • Nietszeggende keurmerken: er bestaan vele keurmerken die achter de schermen helemaal niet per se duurzaamheid nastreven.
  • Prijs: sommige producten zijn zo laag geprijsd dat je je kunt afvragen hoe het bedrijf duurzaamheid in dit proces kan realiseren; daarnaast zijn hoge prijzen ook niet altijd eerlijk bepaald en steekt het bedrijf de winst in andere investeringen.
  • Irrelevante claims: sommige bedrijven benoemen claims die vanzelfsprekend zijn en op deze manier extra ‘aandacht’ vragen voor de goede producten.
  • Doelen: bedrijven kunnen grote doelen hebben waar ze aan werken; als ze dit niet meetbaar en transparant communiceren, kun je je afvragen wat de daadwerkelijke doelen zijn waaraan ze zeggen te werken.

Minimalisme is het nieuwe maximalisme 
Naast duurzamere (bedrijfs)processen zijn er ook ontwikkelingen bij het aanschaffen en gebruiken van producten. Consumenten kunnen zich realiseren dat ‘meer’ niet altijd beter is. Hieruit ontstaat de beweging ‘skin minimalism’. Beauty-expert Maaike Dorsteen ziet deze ontwikkeling groeien, onder andere door het thuiswerken en de afname van het aantal verkochte make-upproducten in 2020 (Minder make-up, meer complimenten: laat “skin minimalism” voor je werken, 2021). Dorsteen:

”Skin minimalism betekent dat je huid het werk doet en dat je zo min mogelijk producten nodig hebt om je huid te laten stralen. Beperk het aantal producten dat je nodig hebt en kies alleen de essentiële producten. Ik weet zeker: daar word je superblij van!”

Daarnaast is het goed je te realiseren dat ‘reduce’ de ‘beste’ stap is om duurzaamheid te realiseren. Zodra je minder consumeert (en wat je consumeert eerlijk is), is er minder productie en vervoer. Voorkomen is beter dan genezen.

• VOETZORG

Voor veel praktijken betekent duurzaamheid een koppeling met mvo en aandacht voor planet, people, profit. Bij de milieuaspecten van praktijken kun je kijken naar de afvalstromen: plastic en papieren verpakkingen, speciaal af te voeren producten en de chemicaliën die in gebruiksproducten zitten (Pedicural Voetzorg, z.d.).

Plastics komen op verschillende manieren terug in afvalstromen, namelijk in verpakkingsmaterialen van producten, geplastificeerd papier, plastic wegwerpschorten en handschoenen. Maar denk ook aan lege (gereinigde) plastic flessen van schoonmaakmiddelen, alcohol en dergelijke. Deze producten moet je apart weggooien in de afvalcontainers.

Papier zit in wegwerp(hand)doekjes, maar ook print- en restpapier is een afvalstroom die je apart moet weggooien.

Speciaal af te voeren producten zoals chirurgische mesjes en apparatuur die aan vervanging toe is, bijvoorbeeld een pedicuremotor, zijn ook onderdeel van de afvalstroom. Chirurgische mesjes moet je apart weggooien in een speciale container. Verouderde of kapotte apparatuur kun je bij groothandels inleveren. Die kunnen de apparatuur demonteren en hergebruiken.

Chemicaliën zoals de (giftige) vloeistof aceton hoort bij het kca, net als ethanol- en alcoholhoudende middelen. Ook die moet je apart houden van het restafval.

Hergebruik voorkomt afval 
De voetzorg kan ook herbruikbare producten gebruiken, in plaats van single-useproducten. Simpel gezegd: gel- en acrylnagels zijn niet afbreekbaar, en de nagellak en de verwijderaars die de voetzorg gebruikt, zijn ook niet milieuvriendelijk. Die vallen onder gevaarlijk afval, omdat ze ontvlambaar en giftig zijn. Als je die op een stortplaats dumpt, komen er gifstoffen in de bodem.  

• WELKE VOORBEELDEN ZIJN ER IN DE PRAKTIJK?

Biologisch afbreekbaar
Het gebruik van afval kan de kosten van goederen verlagen, waardoor het voor merken een nog dwingender reden is om milieuvriendelijke ontwikkelingen over te nemen. Het Bio Restore Membrane van Haeckels bijvoorbeeld, is een afvalvrij sheet-oogmasker dat na gebruik biologisch afbreekt. Het membraan is gemaakt met agar, gekweekt uit de celwanden van zeewier. Het zit in een composteerbare verpakking, met een herbruikbare petrischaal voor het oplossen van de oogmaskers (Mintel, 2021).

CO2-neutraal
Bolt Beauty maakt biologisch afbreekbare, navulbare en CO2-neutrale huidverzorgingsproducten. De huidverzorgingscapsules verkopen ze in navulbare ‘home jars’, met 100 druppels reinigingsgel voor een “schone, zachte, gladde huid”. Elke huidverzorgingsdruppel is gemaakt van duurzaam zeewier en is volledig biologisch afbreekbaar. De potten van het merk zijn gemaakt ‘voor het leven’ en de Bolt-druppels zijn navulbaar uit composteerbare zakken (Forever Saving For a Rainy Day, 2021).

Duurzame wegwerpproducten 
Wegwerphanddoeken.nl is de eerste officiële leverancier in Nederland van 100 procent biologisch afbreekbare wegwerphanddoeken. Die verkopen ze hoofdzakelijk aan de beauty-industrie (kapperszaken, schoonheidssalons, pedicures, spa’s, massagesalons en nagelstylisten) en de zorg.  

Op dit moment maken deze branches veelvuldig gebruik van niet-biologisch afbreekbare en herbruikbare producten, zoals reguliere handdoeken. Biologisch afbreekbare wegwerphanddoeken gebruiken heeft voordelen: het is hygiënisch (je gebruikt ze eenmalig) en duurzaam (de wegwerphanddoeken zijn volledig afbreekbaar en je hoeft ze niet te wassen, wat belastend is voor het milieu) (Wegwerphanddoeken.nl, 2021). 

• WAT IS DE IMPACT VAN CONSIOUS CONSUMING OP HET WERKVELD?

Voor de uiterlijke verzorging betekent dit een transitie in kennisniveau van de vakexpert. Consumenten vragen naar de afkomst en ingrediënten van producten en verwachten totale transparantie. Bedrijven zullen het inkoopproces onder de loep nemen om te weten waar producten vandaan komen en aanpassingen aanbrengen waar nodig. Daarnaast is het aan een ondernemer te kijken naar aanpassingen in werkprocessen waarbij veel afval ontstaat en hoe een vestiging kan bijdragen aan de energietransitie. Conscious consuming is ook terug te zien in de retail en voedingsbranche. Lees hier de macrotrend in retail en hier vanuit de voedingsbranche.  

Daarnaast wordt er in het werkveld veel samengewerkt met andere disciplines en vraagt dit in de onderwijsfase ook aandacht voor samenwerken in de ‘onderwijsketen’. Dr. Hans C. Ossebaard, adviseur Duurzame Gezondheid en Zorg en werkzaam bij VU Amsterdam, beschrijft tijdens het interview dat zowel het MBO als HBO klaar moet zijn voor het opleiden van ‘ecologisch gerichte’ werknemers. 

“De opwarming van de aarde, het verlies aan biodiversiteit en de vervuiling van bodem, water en lucht vormen een van de grootste uitdagingen van onze tijd. Steeds beter begrijpen we dat we de aarde moeten beschermen om onszelf te beschermen. Er zijn internationale afspraken gemaakt om de klimaatcrisis te beperken (bijv. het Akkoord van Parijs, 2019; Glasgow Climate Impact, 2021). En in eigen land is het Klimaatakkoord leidend om de samenleving voor te bereiden op de veranderingen die daarvoor nodig zijn. Het Nederlandse HBO en MBO zijn er klaar voor om mensen op te leiden en uit te rusten met de kennis en vaardigheden om de ecologische voetafdruk te verminderen. Toepasbaar in de (circulaire) economie, in technologie, zorg en welzijn, uiterlijke verzorging en de sportbranche. De toekomst is nu.” 

INHOUDSOPGAVE UITERLIJKE VERZORGING

Duurzame wereld
Humanisering