De juiste assistentie, daar waar nodig
Servicerobots
• WAT HOUDT HET IN?
Robotisering maakt het mogelijk om (ondersteunende) werkzaamheden uit te voeren, die je anders door bijvoorbeeld bezuinigingen en personeelstekorten niet kunt (laten) uitvoeren. Daardoor kan het personeel andere (kritische) taken blijven uitvoeren, zonder dat de patiënt hier nadeel van ondervindt. Zo kunnen robots helpen in sociale ondersteuning, als robotmaatje, interactieve robotkat of -hond of als buddyrobot. Voor de assisterende beroepen liggen er kansen in robots die taken overnemen zoals service verlenen aan de balie, procesmatige processen vergemakkelijken door medicatie automatisch te tellen of uit te geven. Of als middel om sociale interactie met mensen te stimuleren door een gesprek aan te gaan en verhalen te vertellen.
• WAT VERANDERT ER PER DOSSIER?
Robotzorg zal vooral een ondersteunende rol krijgen, zoals (sociale) taken overnemen (Commissie Sociale Zekerheid en Gezondheidszorg, 2020). Ook chatbots doen hun intrede, die bijvoorbeeld intakegesprekken overnemen of gezondheidsklachten checken.
Chatten over je gezondheidsproblemen
Stel je hebt hoofdpijn, dan kun je dit tegenwoordig voorleggen aan een chatbot via de ‘Symptom Checker’. Die stelt je een aantal vragen en dan krijg je een advies, dat is opgesteld met behulp van algoritmes. Bijvoorbeeld: neem een paracetamol of laat het checken bij de huisarts. Dit kun je gemakkelijk organiseren in de app, door direct een videoconsult in te plannen (Babylon Health, z.d.). Meer dan 65.000 inwoners van Londen en Birmingham maken gebruik van die app. Volgens Ali Parsa, CEO van het Britse Babylon Health, komen daar wekelijks 1500 nieuwe patiënten bij (Don, 2019).
Intakegesprek met privacy, zonder menselijk contact
Sommige intakegesprekken hebben een hoge informatiedichtheid. Soms is het bijna een lijst die je moet afwerken, schetst communicatiewetenschapper Tibor Bosse in het artikel ‘Vriendschap met een chatbot’ in Vrij Nederland (2021). Voor sommige sectoren zou een chatbot een lijst kunnen afnemen, waar in andere sociale sectoren een combinatie passender is. Techniekfilosoof Pim Haselager pleit in hetzelfde artikel voor het juist toepassen van chatbots. “Een aangifte op het politiebureau heeft twee kanten: er wordt feitelijke, zakelijke informatie uitgewisseld, maar er komt ook emotie bij kijken. Dat eerste zou een chatbot kunnen doen, het tweede een echte agent.” Per proces moet je nadenken over mogelijke ethische dilemma’s. Wat kan een chatbot overnemen en waarbij zal vooral de mens betrokken moeten zijn? Voor de zorg kan een chatbot een oplossing bieden voor de lange wachttijden. Praten met een chatbot is dan beter dan niets; het kan helpen ergere problemen te voorkomen.
• APOTHEKERSASSISTENT
Het onderzoek ‘Apothekers en patiënten staan positief tegenover digitale communicatie tussen de apotheekbezoeken in’, van Nivel, Rijksuniversiteit Groningen en Pharmi uit 2021, concludeert ook dat de onderzochte apothekers en patiënten positief zijn over de mogelijkheid tot digitale communicatie. Beiden vinden het monitoren van het medicatiegebruik door te vragen naar ervaringen via een app waardevol en zien dit als een toegevoegde waarde in de zorg rond medicatiegebruik (Vervloet et al., 2021)
Wel schetsen apothekers dat reageren op de vragen van patiënten een taak is van het apothekersteam en dat dit niet alleen ondervangen kan worden door automatisch gegenereerde antwoorden (bijvoorbeeld via een algoritme of chatbot). Vooral als de patiënt aangeeft minder positieve ervaringen te hebben met de medicatie of tegen problemen aanloopt in het gebruik. Wanneer dit via de app wordt weergegeven kan het apotheekteam dit bij een volgend bezoek aankaarten, ook patiënten geven hier de voorkeur aan. Zij hebben liever dat het apotheekteam de ervaringen die zij ingeven in de app bekijkt en hierop reageert, dan dat er met automatische antwoorden gewerkt wordt. Patiënten zouden graag zien dat het apotheekteam in een volgend apotheekbezoek terugkomt op hun antwoorden, dan zouden zij zich goed gehoord voelen.
Scroll terug naar boven en lees verder in de tweede kolom
Daarnaast zagen patiënten ook enkele nadelen van digitale communicatie. Een aantal patiënten gaf aan dat zij twijfelden of ze hun ervaringen goed konden overbrengen via tekst en dat dit mogelijk ook veel tijd kan kosten. Bellen is dan mogelijk sneller. Ook over de frequentie van het stellen van de vragen waren de meningen verdeeld. Waar de ene patiënt aangaf de vragen wel elke drie maanden te willen invullen, gaf een andere patiënt aan eens per jaar voldoende te vinden. Het personaliseren van de frequentie van de vragen lijkt dus belangrijk voor een goede respons. Ook uitte een aantal patiënten hun zorgen over hoe deze TRIAGE-vragen in te zetten als iemand meerdere medicijnen gebruikt. Het kost veel tijd om de vragen in te vullen voor elk medicijn wat wordt gebruikt. Ook hier lijkt personalisering belangrijk.
• DOKTERSASSISTENT
Virtuele of fysieke coach
Een chatbot kan meerdere rol aannemen bijvoorbeeld als virtuele coach of therapeut, zoals de Woebot. Die is gemaakt door een team psychologen en computerwetenschappers van Stanford University. Daarmee kunnen de gebruikers dagelijkse korte chatgesprekken voeren als ze daar behoefte aan hebben. Het draait vooral om vertrouwen creëren, wat vele gebruikers onderkennen. “De Woebot heeft het vermogen om een therapeutische band te vormen.” De makers van Woebot geloven dat de chatbot de potentie heeft om beter te worden dan menselijke therapeuten, stelt oprichter Alison Darcy in techmagazine Wired. Volgens Darcy is er veel ruis in menselijke relaties, zoals de angst om beoordeeld te worden. Ze ziet daarom voordelen in ‘anoniem ventileren’ tegen een algoritme (Vrij Nederland, 2021).
Avatar maakt technologie ‘menselijk’
Waar een algoritme nog wat statisch en onpersoonlijk kan klinken, kan een avatar ‘menselijkheid’ creëren. VPRO Tegenlicht-maker Shuchen Tan ziet hier zeker toekomst in voor de gezondheidszorg (Busch, 2021).
“Nog even, dan zal die avatar er precies zo uitzien als de echte dokter. En dan is het nog maar een kleine stap naar de arts die meldt dat je tijdens zijn elektronische spreekuur met zijn avatar kan praten, zodat hij de tijd die hij overhoudt kan besteden aan complexe gevallen.”
– Shuchen Tan – VPRO Tegenlicht-maker
Menselijk maken of geheel overbodig?
Ook de inzet van robotzorg krijgt tegengas. In de Tegenlichtuitzending ‘De digimens’ (2021) schetst techfilosoof Vincent Mueller zijn zorgen. Technologisch is van alles mogelijk om taken in de zorg over te nemen, maar is dat wel wat we willen? “Vind je de zorg echt belangrijk, dan zorg je er als maatschappij voor dat er voldoende personeel is dat het werk kan doen, zodat er helemaal geen behoefte is aan digimensen.” (Busch, 2021).
Ook zijn er vragen over de data die men opslaat. Om zo’n chatbot goed te kunnen ontwikkelen, zijn veel data nodig waarop je het algoritme kunt instellen. Die data slaat men nu nog geanonimiseerd op, maar het lastige is dat de ontwikkelaars van technologie zoals de spraak- en gezichtsherkenning, AI en het in kaart brengen van emoties, vaak in Amerika of Azië zitten. Grote techbedrijven kopen die op en voegen alle onderdelen weer samen om er nieuwe producten van te maken, of ze in te zetten voor marketing of propaganda. Hoe menselijker de technologie, hoe toegankelijker mensen die ontvangen. “Zoiets kan je gebruiken voor goede, maar ook voor slechte zaken. Het gaat er dus om wie het toepast en hoe iets wordt ingezet”, stelt Tan (Busch, 2021).
• WELKE VOORBEELDEN ZIJN ER IN DE PRAKTIJK?
Wanneer de technologie goed is doordacht en er onderzoek is gedaan naar de uitkomsten, zie je gelukkig goede initiatieven ontstaan. Denk aan servicerobots als iPAL, Pepper en de receptierobot Sanbot. Die gebruikt men om ouderen te activeren, service te verlenen, informatie te geven over routes in gebouwen, of cliënten te wijzen op welke afdeling/gang patiënten liggen (Robotzorg, z.d.).
Zorgrobot Pepper
In Nederland bewaakt zorgrobot Pepper in het Máxima Medisch Centrum de anderhalve meter afstand die artsen, patiënten en bezoekers in acht moeten nemen. Ook staat er een Pepper bij het personeelsrestaurant. Die begroet medewerkers niet alleen met afstandsinstructies, maar complimenteert ze ook dat ze er weer zijn. Het lijkt erop dat, in tijden van het coronavirus, het onmenselijke aspect van robots ons juist opeens aanspreekt. Liever een schone robot dan een mens die het virus kan overdragen (Máxima MC, 2020).
Robot in VVT-instellingen
Het project Scotty (SoCial rOboTs to support rehabilitation Training and improve healthcare deliverY) werkt aan de ontwikkeling en evaluatie van functionaliteiten. Voorbeelden zijn monitoring, training en sociale activering van en bij patiënten door de Pepper-robot. Verschillende VVT-instellingen en ziekenhuizen zetten deze robot al in (Kregting, 2021a).
Hulp bij bloedprikken
De Veebot-robot uit Californië is ontwikkeld om bloed af te nemen en maakt gebruik van de nieuwste robotica- en beeldtechnologieën. Met een infraroodcamera lokaliseert de robot de aderen, waarna hij met ultrasoon geluid bepaalt hoeveel bloed er door de aderen stroomt en welke ader het geschiktst is voor bloedafname. De robotarm richt zich vervolgens op de ader en brengt de naald in (HealthTech, 2021).
Slaaprobot
Wanneer patiënten slecht slapen, beïnvloedt dat hun gezondheid. Een advies kan zijn om een slaaprobot of hoofdband te gebruiken. Deze apparaten helpen patiënten de ademhaling tot rust te brengen, wat een alternatief kan zijn voor slaapmedicatie. Voorbeelden van producten die helpen de ademhaling te verbeteren zijn de Somnox, de Muse-hoofdband en de Dodow.
Robin de robot
Toen een achtjarige patiënt met longontsteking in een kliniek in Armenië twee dagen amper had gegeten, bracht de medische staf een nieuw gezicht in haar kamer: Robin de Robot. Na ongeveer twintig minuten favoriete dieren te hebben besproken en een spelletje I Spy te hebben gespeeld, nam Robin afscheid en zei hij alleen terug te komen als de patiënt beloofde te eten. En ja hoor, het werkte! Met zijn grote ogen en een opgewekte persoonlijkheid is Robin een op AI gebaseerde robot die is ontworpen om angst en eenzaamheid bij kinderen in ziekenhuizen en klinieken te verminderen. “Het doel was om een technologie te creëren die niet alleen een apparaat is, maar ook een collega en vriend”, zegt ondernemer Karen Khachikyan, de trotse ‘ouder’ van Robin. De robot is als een echt Pixar-personage dat de emoties van een kind kan herkennen en kan reageren op basis van in zijn geheugen opgeslagen data. Hij kan zelfs medische procedures op een eenvoudige manier uitleggen. Twaalf faciliteiten wereldwijd gebruiken Robin en de komende twaalf maanden zullen nog honderd faciliteiten in de VS Robin inzetten (Time, 2021).
• WAT IS DE IMPACT VAN SERVICEROBOTS OP HET WERKVELD?
Voor de assisterende beroepen vraagt meer robotica om een verschuiving van taken zoals intakegesprekken overnemen, bloed afnemen of een gezondheidscheck overnemen. Deze ontwikkelingen zijn nog niet standaard, maar kunnen door het personeelstekort wel toenemen. Artsen ervaren een hoge werkdruk en assistenten kunnen taken overnemen om die druk te verlagen. Een robot zou dan bepaalde werkzaamheden van de assistent kunnen overnemen, waardoor alle werkzaamheden toch worden uitgevoerd, maar op een andere manier. De assistent zou daarnaast ook meer (technologische) kennis moeten hebben van de processen die een robot vraagt. Een algemene basis zou passend zijn; de vergevorderde IT-kennis van de producten blijft bij de ontwikkelaars.
INHOUDSOPGAVE ASSISTERENDE GEZONDHEIDSZORG
