(Niet aangeboren) hersenletsel kun je niet altijd aan de buitenkant signaleren. Dat maakt het voor een specialist moeilijk de juiste beslissing te nemen. Ook de groei in patiënten met dementie zorgt voor een nieuwe factor waarop je dient te letten. Een op de drie vrouwen en een op de zeven mannen hebben kans op een vorm van dementie (Alzheimer Nederland, 2021). Dit is een doelgroep die niet alleen gericht is op de persoon, maar ook op de directe omgeving: de mantelzorger en sociale omgeving. Dit vraagt van alle assisterende beroepen een nieuwe kijk op het leveren van diensten op maat.

• TANDARTSASSISTENT

Meedenken van essentieel belang
Als tandarts blijft het een uitdaging om juiste behandelplannen op te zetten als onderhoud van de mondhygiëne in de praktijk een uitdaging blijkt. Jan Willem Beukers, tandarts en ledenraadslid bij KNMT, legt uit:

Mensen met dementie zijn vaak afhankelijk van naasten of medewerkers die helpen met het onderhouden van het gebit. Helaas wordt hier in de praktijk niet altijd aan gedacht wegens tijdgebrek. Om dan een ingewikkelde constructie te maken bij een persoon met dementie, die niet goed wordt onderhouden, is dan erg lastig en risicovol.

Daarnaast is het niet altijd duidelijk wat de zorggeschiedenis van de patiënt is. Dit kan risico’s met zich meebrengen waar je de behandelingen op moet afstemmen. Beukers: “Het is lastig om bijvoorbeeld kiezen te trekken als iemand bloedverdunners gebruikt. Dan kun je ernstige gezondheidsrisico’s oplopen. We zullen meer moeten weten over medische achtergronden van patiënten. Dat hoefde voorheen veel minder, maar was wel al onder de aandacht tijdens de tandartsopleiding. De assistenten zullen hier ook meer over moeten weten, wat bepaalde risico’s zijn van veelgebruikte medicatie.”

Nivel heeft daarnaast in 2021, op verzoek van Zorginstituut Nederland, onderzocht hoe de kwaliteit van en toegang tot de mondzorg voor thuiswonende kwetsbare ouderen verbeterd kan worden. In Nederland wonen namelijk ruim 300.000 thuiswonende kwetsbare ouderen met een matige tot slechte mondgezondheid. Als gevolg van het langer en op steeds oudere leeftijd thuis wonen en het feit dat mondproblemen niet (tijdig) onderkend worden, ontstaan in toenemende mate problemen met de mondgezondheid bij ouderen.

Zorgverleners, in algemene mondzorgpraktijken, zagen een groeiende groep ouderen met specifieke mondproblemen in combinatie met somatische en/of psychische problematiek. Een duidelijke, structurele plek in integrale zorgprogramma’s voor kwetsbare ouderen thuis zou dit probleem kunnen verminderen (Heijmans et al., 2021).

• APOTHEKERSASSISTENT

Persoonlijke richting aan aflevervoorwaarde
Je zal meer moeten inspelen op de persoonlijke zorgbehoefte. Dit kan ook door bij mensen thuis de medicatie af te geven en dan direct het medicijnkastje te checken, vertellen hoe medicatie te bewaren, etc. Dan kun je daar ook een intake op doen en meedenken met medicatie-uitgifte. Dit sluit aan bij de term ‘snackable lifestyle’ (WGSN, z.d.) (bron)

In de praktijk plannen mensen steeds meer werkzaamheden in korte ‘blokken’ om geluk, rust en speelsheid te combineren op de dag. Hier kun je een dienst of service op aanpassen, zoals Nitika Chouhan, werkzaam bij Amstelveense Apotheken, ook erkent.

“Ik denk dat het nodig is dat wij het afleveren van medicatie waar kan geautomatiseerd doen. Het moet mogelijk zijn dat iemand medicatie online kan bestellen. Als de zorg niet meer zoveel gekoppeld is aan het afgifte moment, dan kan het ook vanuit een robot aan de zijkant van de muur worden afgegeven of gelijk thuis geleverd worden. De tijd die nu wordt besteed aan het uitgeven/klaarmaken van medicijnen zou het apotheekteam kunnen besteden aan persoonlijke contactmomenten, in de apotheek of thuis, om het medicijngebruik bewuster aan te pakken. Thuis bij een patiënt kan er bijvoorbeeld gekeken worden hoe het medicijnkastje eruitziet, en kan gelijk aangegeven worden hoe medicatie bewaard en gebruikt moet worden. Door geplande contactmomenten in de apotheek of (via digitale mogelijkheden) thuis zou je als apotheekteamlid beter kunnen aansluiten op een persoonlijk medicatieplan.”

De jonge patiënt die de anticonceptiepil slikt, zou het wellicht gemakkelijker vinden dit online te bestellen en thuisbezorgd te krijgen. Dit is allemaal al mogelijk via bijvoorbeeld een app of via de website van de meeste apotheken, alleen zijn nog niet alle patiënten hier bekend mee. Apotheken zouden dat meer kunnen promoten. Belangrijk binnen een apotheekteam is dan de service die bij online aanvragen wordt geleverd. Gedachten als ‘dat is een jonge meid die kan gemakkelijk naar een apotheek komen’, passen dan niet meer bij de dienstverlening. Dergelijke gedachten komen vanuit het oude denken, dat bezorgen vanuit de apotheek vooral een (gratis) dienstverlening is voor patiënten die moeilijk ter been zijn. In deze tijd zijn consumenten gewend dat bijna alles online bezorgd kan worden, hoe jong of vitaal je ook bent.

Zorgvragers willen inspraak in keuzemogelijkheid
Het is opvallend dat veel mensen inspraak willen hebben in de huisarts die ze kiezen, maar het niet erg lijkt uit te maken wie hun apotheker is. “De meeste mensen lijken te denken dat de apotheek alleen de plek is waar ze medicatie kunnen ophalen”, schetst Chouhan. Dat er achter het leveren van de medicatie een zorgprofessional schuilgaat, die persoonlijk en betrokken bezig kan zijn bij hun medicatiebehandelplan, hebben de meeste patiënten (met laag complexe zorg) niet gelijk door. Voor patiënten met hoog complexe zorg zijn er vaak meerdere contactmomenten tussen de apotheek en patiënten. Te zien is dat de meerwaarde in de keuze van de apotheek dan een stuk belangrijker wordt. 

Een ander belangrijk onderdeel hierbij is hoe hun apotheek samenwerkt met de andere zorgverleners om de patiënt heen, zoals bijv. de huisarts. De keuze om hierbij te kiezen voor lokale zorgverleners in een gezondheidscentrum in de buurt, of digitale mogelijkheden waarbij de samenwerking niet vanzelfsprekend is, zijn dan ook punten die van belang zijn bij het kiezen van een zorgverlener.

• DOKTERSASSISTENT

Regio-impact zorgaanbod
De doktersassistent neemt ook deel aan samenwerking met diverse externe partijen. Er kan in een regio of een bepaalde wijk van een stad sprake zijn van een geheel eigen problematiek, waardoor er unieke samenwerkingsverbanden kunnen ontstaan die ergens anders niet zijn. Sietsche van Gunst, werkzaam bij NVDA, schetst tijdens het interview hoe dit effect kan hebben op doktersassistenten. “Als de huisartsenpraktijk in een stadsdeel met veel eenzame ouderen staat, heb je als doktersassistent misschien ook contact met een sociaal werker of met het wijkteam. Dat zal in een andere praktijk niet zo gauw gebeuren.”

Deze samenwerking kan ook georganiseerd worden ter verbetering van klachten waar ‘niet-medische’ oorzaken ten grondslag liggen. Huisarts Rebecca Houtman ziet dit ook terug in haar praktijk, die gevestigd is in de Utrechtse wijk Ondiep. “Vaak komen patiënten steeds terug met dezelfde klachten, maar vertellen ze ook over schulden, ruzie met de buren en hun somberheid”, vertelt Houtman. Een consult van tien minuten biedt te weinig tijd om te kijken waarom de klachten blijvend zijn. “Dan verwijs ik ze soms toch naar het ziekenhuis, terwijl ik eigenlijk stiekem al weet dat dat niks gaat opleveren.”

Ook huisartsen uit de stad hebben aan de bel getrokken: de werkdruk ligt te hoog om patiënten met de échte achterliggende klachten te helpen. De nieuwe wijkaanpak ‘Krachtige basiszorg’ moet hier verlichting aan geven. De methode bestaat uit een model dat verschillende aspecten bespreekt, zoals wat er naast lichamelijke klachten ook op geestelijk, maatschappelijk en sociaal vlak speelt. “Natuurlijk worden eerst alle lichamelijke oorzaken uitgesloten. Maar als blijkt dat daar niks uitkomt, dan kan dit model uitkomst bieden”, zegt Judith van de Mast, programmacoördinator van Krachtige Basiszorg (NOS, 2019).

“Ik had bijvoorbeeld een patiënt met hoofdpijn en moeheid die maar niet overging”, vertelt Houtman. “Toen zijn we gaan kijken, wat speelt er nou? Bleek dat ze veel mantelzorg moest verlenen aan haar zieke moeder, maar óók jonge kinderen had. Niet raar dat je daar zo moe van wordt. Toen is ze meer tijd voor zichzelf gaan nemen en is gaan sporten, viel ze af, en zat ze weer beter in haar vel. Dan is het wel heel fijn om te merken dat je iets hebt gevonden wat helpt.”

Wil je meer lezen over regio en ketensamenwerkingen? Lees hier verder.

Corona
Naast de dagelijkse uitdagingen van het vak als doktersassistent, hebben de coronamaatregelen een schepje ‘druk’ erbij gegeven. Huisartsen gaan niet dicht en voelen zich verantwoordelijk voor de zorg voor de patiënten. De maatregelen zijn daarnaast niet altijd duidelijk voor patiënten, waardoor ze alle vragen over vaccinaties en boosterprikken aan de assistent stellen. Door lange wachttijden en uitzichtloosheid zijn patiënten steeds onvriendelijker, waardoor de assistente soms met haar rug tegen de muur staat. “Patiënten zijn een stuk onvriendelijker geworden.”, zegt huisarts Marlies Mulder (Van der Geest & De Visser, 2021).

Initiatief gezonde wijk
De sociale en fysieke omgeving en de sociaal-economische status van mensen beïnvloeden hun gezondheid, gezonde gedrag en het kunnen meedoen in de samenleving. De directe leefomgeving, de buurt of wijk met de voorzieningen daarin, creëren kansen op of belemmeringen voor gezondheid (ZonMw, z.d.).

Documentaire serie ‘Reference man’
Ontmoet ‘Reference man’: een witte man, zo’n 1.75m lang en ongeveer 80 kilo. Onze wereld is afgestemd, getest en gebouwd op hem. Dat is soms bijna knullig, maar af en toe ook levensbedreigend. In de vierluik serie neemt Sophie Frankenmolen de kijker mee in haar onderzoek naar dit bizarre fenomeen (NPO, 2022).

• TANDARTSASSISTENT

Voor de tandartsassistent zal door de intrede van digitale systemen – waar hier meer over te lezen is – meer verantwoordelijkheid komen te liggen in het creëren van een juist patiëntendossier. Zijn er voorzorgsmaatregelen nodig bij een patiënt, wat de duur van een afspraak verlengt? Of zijn er medische redenen waarom bepaalde behandelingen niet haalbaar zijn?

“De tandarts is altijd eindverantwoordelijk voor de patiënt, maar de patiënt plant zelf een afspraak in. Daar moet worden gevraagd of de patiënt zelf naar de praktijk kan komen. Zo nee, dan moet de patiënt worden opgehaald. Je zult dan vragen moeten stellen over wel of geen drempels en of er een loopplank nodig is. De assistent moet hier extra tijd voor uittrekken. Weten wie de patiënt is en dit documenteren, zodat er vervolgens rekening mee gehouden kan worden. Dat is eigenlijk een basisvaardigheid. We moeten eerst kijken wat verantwoord is en of er voorzorgsmaatregelen moeten worden getroffen. Dit komt bij de assistent terecht.”
– Jan Willem Beukers, tandarts en ledenraadslid bij KNMT

• APOTHEKERSASSISTENT

“Voorheen waren veel processen gericht op het klaarmaken en afleveren van geneesmiddelen. Het gesprek is hierbij vaak gericht over wat wij denken dat het middel moet doen voor de patiënt. Met de huidige automatiseringen proberen wij nu de processen zo in te richten dat de medicatie reeds klaargemaakt en compleet voor de individuele patiënt binnenkomt. Hierdoor zouden wij ons meer kunnen richten op het zorggesprek over de medicatie, gericht op waar de patiënt behoefte aan heeft. Wij kunnen dan ook het medicatieplan aanpassen op de wensen van de patiënt. Belangrijk hierbij is om in te spelen op servicegerichtheid, goede communicatie en ook het empathisch vermogen van de apotheekteamleden. Dit zal tot stand brengen dat wij in de apotheek meer betrokken zijn bij een persoonlijk medicatiebehandelplan van een individuele patiënt en kunnen bijdragen aan een betere therapietrouw. Automatiseringen helpen ook om met minder apotheekteamleden op een dag uit te komen. De werkdruk is tegenwoordig lastiger op te vangen met nieuwe apotheekteamleden door de krapte op de arbeidsmarkt.”
– Nitika Chouhan, werkzaam bij Amstelveense Apotheken