Smart data: een enorme gamechanger in de sportwereld.
Smart data
• WAT HOUDT HET IN?
Smart data is een term die de laatste jaren veel de ronde doet. Hoewel het lijkt alsof het slechts een grote hoeveelheid willekeurig verzamelde en opgeslagen informatie is, zijn bedrijven de laatste tijd echt begonnen met gebruik maken van big data. Dit idee is verder gegaan dan het consumentisme en heeft invloed op andere branches, waaronder de sportbranche. Het is aangetoond dat smart data de sportprestaties helpen verbeteren door informatie te verstrekken over verschillende sporten en wat atleten kunnen doen om hun prestaties te verbeteren. Door middel van trendvoorspelling en statistieken gebruiken veel verschillende sporten, waaronder wakeboarden, golf, voetbal en basketbal, smart data.
De waarde van sportdata is steeds zichtbaarder. Hoe verzamel je grote hoeveelheden data en vertaal je ze naar bruikbare inzichten? Wearables verzamelen o.a. data over sportactiviteiten. Wearables zijn steeds toegankelijker, technologieën draagbaarder en meer en meer geïntegreerd in de outfit van de sporter. Door de continue stroom van sportdata zijn smart data in sport de nieuwe norm. Hiermee ligt er steeds meer nadruk op het realtime verzenden en ontvangen van data om sportprestaties te verbeteren.
“Op het gebied van technologie is er zeker wat gaande. In zekere zin is dat gerelateerd aan de behoefte om steeds meer kennis te vergaren over hoe mensen bewegen. Die fitbits leveren hiervoor bruikbare data, waardoor je sporters kunt volgen in hun vooruitgang. Het werk is beter meetbaar.”
– Jo Lucassen, Mulier Instituut.
• WAT VERANDERT ER PER DOSSIER?
Continue prestatieverbetering dankzij slimme data
In de sportwereld is monitoring en het bijhouden van data niet nieuw. Het draait per slot van rekening om prestatieverbetering. Tegenwoordig is het bijhouden en monitoren van data steeds makkelijker door de vele wearables, zoals sporthorloges en slimme kleding, die allerlei gezondheidsparameters bijhouden. De populariteit van dit soort producten heeft een positieve bijdrage geleverd aan de gezondheid van sporters, maar ook van mensen die minder sporten. Wearables zorgen bij mensen die minder sporten wel voor meer beterbewustzijn van de eigen leefstijl met betrekking tot bewegingsactiviteit in relatie tot andere parameters, zoals hartslag en nachtrust.
Wearables sporen een gezonde levensstijl aan
Onderzoek van het Mulier Instituut laat zien dat in 2019 ruim 2 op de 5 mensen (44 procent) tussen de 16 en 79 jaar gebruikmaakten van een elektronisch hulpmiddel bij het sporten en bewegen. Van hen gebruikte 20 procent een activity tracker en 18 procent een smartwatch. Gebruikers van wearables zijn vaak jonger en hoger opgeleid, die meer sporten. Het aantal mensen dat gebruikmaakt van wearables is, ten opzichte van 2016, met 31 procent gegroeid.
Smartwatches zijn niet de enige wearables, inmiddels zijn er ook oordopjes, slimme ringen, slimme patches, slimme augmentedrealitybrillen (AR-brillen) en zelfs slimme T-shirts beschikbaar. Slimme patches leggen het hydratatieniveau, de lichaamstemperatuur en de hartslag vast, naast andere biometrische gegevens. Daarnaast zijn slimme oordopjes in opkomst die de gezondheid van sporters meten en feedback kunnen geven via een digitaal coachingssysteem. Slimme ringen meten de hartslag, slaapkwaliteit, hartslagvariatie, ademhalingsfrequentie en lichaamstemperatuur. Keepers bijvoorbeeld gebruiken slimme brillen in toenemende mate om hun coördinatie te optimaliseren. Dit moet uiteindelijk bijdragen aan een betere reactiesnelheid, diepteperceptie en contrastzicht. Ook geavanceerde biosensor-wearables zijn in opkomst. Wearables zijn momenteel in staat om o.a. hydratatie, elektrolyten, elektrocardiogram (ecg), bloeddruk, spierbelasting, menselijke kracht of het vermoeidheidsniveau te meten.
Sommige wearables zijn nu in staat om hydratatie, elektrolyten, elektrocardiogram (ecg), bloeddruk, spierbelasting, menselijke kracht of het vermoeidheidsniveau te meten.
Op de Consumer Electronics Show 2021 werd zelfs ’s werelds eerste wearable bloeddrukmeter in de vorm van oordopjes aangekondigd. Dit is een belangrijke mijlpaal, omdat sportcoaches, maar ook artsen en verpleegkundigen hierdoor de bloeddruk van sporters continu en op niet-invasieve wijze kunnen meten.
Scroll terug naar boven en lees verder in de tweede kolom
Steeds meer smartwatches in de zorg
Ook steeds meer zorginstellingen gebruiken smartwatches om de beste zorg te bieden, zoals ook te lezen is in de hoofdstukken van het trendrapport voor de marktsegmenten zorg en welzijn. Volgens Fortune Business groeit de markt voor wearables in de gezondheidszorg wereldwijd met een omzet van 139 miljoen dollar in 2026. Een onderzoek uitgevoerd door AT&T wijst uit dat zo’n 31 procent van de ziekenhuizen wearables gebruikt voor mensen met een chronische ziekte. Daarnaast heeft verzekeringsmaatschappij a.s.r. zoveel vertrouwen in wearables dat ze vorig jaar een programma zijn gestart: a.s.r. Vitality. Het Vitality-programma beloont verzekerden voor gezond gedrag. Zij kunnen via het programma een wearable aanschaffen, die ze terug kunnen verdienen door aan te tonen dat ze genoeg bewegen. Vitality is een wereldwijd programma dat in samenwerking met Apple een onderzoek heeft uitgevoerd, om te zien of het beloningssysteem met een Apple Watch leidde tot een stijging in de beweging van individuele gebruikers.
Wearables die een coachfunctie vervullen
Veel apps en wearables zijn gericht op consumenten. Die gebruiken ze niet op advies of onder begeleiding van een professional. Ze zijn bedoeld voor min of meer gezonde mensen die met het product hun leefstijl willen verbeteren. Denk aan de fitbit, een tracker en een bijbehorende app die onder meer beweeggedrag, slaap en de verbranding van calorieën monitort. Dit soort apps en wearables zijn bedoeld voor preventie in enige zin: het voorkomen van ziekten. Als deze apps en wearables geen medisch doel (diagnose, behandeling) dienen, vallen ze niet onder de Wet medische hulpmiddelen. Er bestaan ook apps en wearables die gericht zijn op preventie in bredere zin. Het gaat dan niet om het voorkómen van een ziekte, maar om het gunstig beïnvloeden van het verloop van een ziekte, of het verbeteren van de gezondheidstoestand of het welzijn van de patiënt. Diabetespatiënten kunnen bijvoorbeeld een app gebruiken die adviezen geeft over leefstijlaanpassingen die ervoor zorgen dat de aandoening niet verergert. Ze gebruiken dit soort apps en wearables vaak op advies of onder begeleiding van een arts. Als ze een medisch doel dienen, vallen ze onder de Wet medische hulpmiddelen.
We kunnen drie elkaar niet uitsluitende gebruiksdoelen van wearables formuleren: onderzoek, monitoring, en feedback en advies.
Onderzoek
Doordat wearables steeds kleiner en preciezer zijn, kunnen mensen ze langdurig, zonder hinder, dragen. Dat maakt ze erg geschikt voor epidemiologisch onderzoek. Zo gebruiken onderzoekers ze om kennis te vergaren over de gezondheidseffecten van bewegen en zitten. Hoewel de topsport al langer onderzoek doet op basis van data, zijn de inzichten uit die data nog lang niet op grote schaal beschikbaar.
Sport Data Valley verbindt data uit de praktijk met (wetenschappelijk) onderzoek en maakt inzichten beschikbaar voor een breed publiek. Het online platform maakt onderzoek makkelijker, efficiënter en toegankelijker, door het koppelen van databronnen, data en cohortmanagement, authenticatie van gebruikers, ingebouwde toestemming workflow en wetenschappelijke vragenlijsten voor onderzoek en analyse van data met veelgebruikte analysetools op één plek.
Tegelijkertijd kunnen sporters, coaches en ondersteunde staf via het online platform toegang krijgen tot gepersonaliseerde, wetenschappelijke, dashboards en analyses op basis van eigen data, nieuwe inzichten en artikelen en een (kennis)netwerk van sporters en coaches.
Monitoring
Bij het gebruik van wearables voor onderzoek lezen de onderzoekers de gegevens soms niet af op het moment van een meting door de drager van het apparaatje, maar doet de sportcoach of arts dat op een later moment. De meeste andere apps en wearables tonen de gemeten lichaamsfuncties wel direct aan de gebruiker. Bijvoorbeeld de toepassingen als fitbit maken trends en veranderingen in beweging, slaap en eetgedrag inzichtelijk met tabellen en grafieken. Zo ontwikkel je een externe blik op het eigen lichaam. Sommige mensen gaan ver in het monitoren. Zij zien zichzelf als onderdeel van de quantified self movement4, een term die mensen gebruiken die het intensief kwantificeren van de eigen lichaamsprocessen zien als een manier om tot zelfkennis en een betere gezondheid te komen.
“ICT gaat een steeds grotere rol spelen. Denk aan diverse hulpmiddelen in de vorm van beweeggames, meetapparatuur, digitale observatie, videofeedback en andere slimme en interactieve ICT. We realiseren ons ook nog te weinig wat de impact gaat zijn van e-sports en e-health.”
– Ap te Winkel, Graafschap College.
Feedback en advies
De meeste apps en wearables doen meer dan meten voor onderzoek of monitoring: ze trekken conclusies of adviseren op basis van de metingen of ingevoerde gegevens. Ze heten daarom ook wel e-coaches. Metingen kunnen gepaard gaan met een waarschuwing (‘pas op, u slaapt te weinig’). Advies kan bestaan uit strategieën om de leefstijl aan te passen, zoals beweegadvies of tips om stress te verminderen. Er zijn ook apps die adviezen geven aan patiënten. Mensen met een chronische ziekte als diabetes, COPD of hart- en vaatziekten kunnen bijvoorbeeld baat hebben bij apps die helpen bij leefstijlaanpassingen, zoals meer bewegen, stoppen met roken of een dieet. Tegelijkertijd kan het interpreteren van data lastig zijn voor een leek. Expert Kris Tuinier zegt hierover: “Die zelfmonitoring is heel groot: zelf je hartslag bijhouden, hoe ver je loopt etc. Dat interpreteren is vaak wel te veel gevraagd. Elke sport- en bewegingsprofessional moet zich verhouden tot die ontwikkeling. Iedereen kan activiteit tracken, maar wat je ermee moet als je kijkt naar gezondheid en trainingsprogramma’s, dat is voor mensen lastig om te interpreteren. Die data zijn er nou eenmaal en daar zou je nog winst uit kunnen halen.”
• WELKE VOORBEELDEN ZIJN ER VANUIT DE PRAKTIJK?
Monitoring van voetbalspelers
Neem als voorbeeld de voetbalwereld. Steeds meer stadions zijn uitgerust met geavanceerde, op gps gebaseerde systemen, zoals TRACAB. Een dergelijk systeem hangt in meer dan 125 voetbalstadions, waaronder stadions in de Premier League en de Bundesliga. Ze zorgen samen met apparaten, zoals accelerometers en hartslagsensoren, voor data die de performance en effectiviteit van spelers in beeld brengt. Bovendien krijgt smart data steeds meer waarde bij transfers van spelers. Zo zijn de statistieken van het Nederlandse bedrijf SciSports doorslaggevend geweest bij de transfer van Memphis Depay naar Lyon. In 2017 werden de data en de rapportages van SciSports bij meer dan 40 transfers gebruikt en dit aantal neemt naar verwachting toe.
Een dataplatform: Sport Data Valley
Sport Data Valley is het nationale platform voor onderzoek en data-analyse rond sport en bewegen. Dit platform, dat een prominent onderdeel van de ambities van het Sportinnovator-programma is, is in 2020 gelanceerd. Het is ontdekt door veel coaches en sportwetenschappers. Zij kunnen data veilig analyseren en delen. Sport Data Valley waarborgt alle privacyrichtlijnen. Hier vind je meer informatie over het platform zelf.
• WAT IS DE IMPACT VAN SMART DATA OP HET WERKVELD?
Rol van de coördinator sport en de bewegingsleider
Smart data zal (recreatieve) sporters helpen om slimmer te sporten, en coaches ondersteunen bij het integreren van alle informatie van de (top)sporter (fysiek, mentaal, technisch, voeding, etc.). Smart data, ondersteund door kunstmatige intelligentie, zal het makkelijker maken om inzichten te destilleren uit sportdata, en kan fungeren als een soort assistent-coach. Hierdoor kan de bewegingsleider en/of de coördinator sport sneller feedback krijgen op de effecten van zijn/haar (trainings)sturing en hiervan leren, of patronen in de data ontdekken. In de toekomst zullen smart sportdata en data-analytics elkaar dan ook steeds beter weten te vinden. De rol van de coördinator sport en/of bewegingsleiders is sporters te begeleiding bij het gebruik van wearables. Adequaat omgaan met data, die inzetten en op basis hiervan adviseren, is de rode draad.
Hoe ziet dat er dan concreet uit? Een coördinator sport en/of bewegingsleider zal steeds meer data gaan verzamelen. Als bijvoorbeeld een speler vandaag geblesseerd raakt, kan de bewegingsleider door middel van data analyseren wat hij de laatste twee weken gedaan heeft. Of zien hoe geblesseerde spelers over een bepaalde periode hebben getraind. Daarmee stelt de coordinator de training in voor optimaal herstel. Experts geven aan dat het bepalen van een trainingsmethode over vijf à zes jaar volledig plaatsvindt door data-analyse.
“Het speelveld is gegroeid en dat gaat ook niet meer kleiner worden. Je kan nu trainen voor de Alp D’Haese vanuit je zolderkamer. De technologie kan alle andere activiteiten beter integreren, zoals gamification. Kijk maar naar Pokémon GO. Actiever zijn is meer bewegen, maar ook beter bewegen. Data helpen hierbij.”
– Kris Tuinier, Instituut voor Sportstudies
INHOUDSOPGAVE SPORT EN BEWEGEN
