Digitalisering in (administratieve) werkprocessen
Slimme datasystemen
De laatste decennia zien we dat informatietechnologie onze samenleving in toenemende mate ondersteunt. Technologische ontwikkelingen, zoals de opkomst van het internet, het internet of things (IoT), big data, machinelearning en artificial intelligence (AI), veranderen de manieren van het verzamelen, ontwikkelen en delen van kennis. Gezamenlijk dragen deze ontwikkelingen bij aan een proces van informatisering of dataficatie in de zorg en de maatschappij. Dit betekent dat men steeds meer aspecten van de wereld weergeeft in elektronische tekst (data). Dat maakt gebeurtenissen, objecten, processen en mensen op een nieuwe manier zichtbaar, kenbaar en deelbaar. En daarmee ook analyseerbaar of in feite zelfs beïnvloedbaar (Zuboff, 2021; Mayer-Schönberger & Cukier, 2019). De inzichten die voortkomen uit data kunnen namelijk leiden tot een verandering in gedrag of verstand.
• WAT HOUDT HET IN?
De zorg is de afgelopen jaren sterk gedigitaliseerd. Niet alleen om zorgprofessionals te ondersteunen in hun werk, maar ook om patiënten meer flexibiliteit te bieden. Van beeldzorg en monitoring op afstand, tot slimme IoT-apparatuur. En er komen in rap tempo interne documentatiesystemen en tal van nieuwe oplossingen bij. Dit leidt doorgaans tot een oerwoud aan applicaties en databronnen. Het risico daarbij is verlies van controle (en daarmee de efficiëntie en kwaliteit van zorg) over het IT-systeem. Om dit te voorkomen, is integratie nodig. Oftewel, een slim datasysteem.
Een systeem met patiëntengegevens
Er is een oplossing nodig om zorgaanbieders over de gehele keten patiëntgegevens te laten delen, natuurlijk alleen met toestemming van de zorgvrager. Dit kan een computer met slimme software zijn op de ic’s om met behulp van artificial intelligence een ontslagbeslissing te ondersteunen. Maar ook slimme software waarmee alle zorgverleners in de regio kunnen samenwerken in het netwerk. Denk aan huisartsen, VTT, ziekenhuizen en GGD’s. Maar dit is een lastig dilemma, omdat de brede uitwisseling van zorgdata het beroepsgeheim van professionals is het geding brengt. Een van de stappen die de regering heeft gezet om het functioneren van elektronische gegevensuitwisseling tussen zorgverleners te verbeteren, is het Wetsvoorstel elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz). Dit wetsvoorstel is op 3 mei 2021 op voordracht van de minister voor Medische Zorg en Sport ingediend en is in behandeling bij de Tweede Kamer. De Wegiz heeft tot doel om – op termijn – gegevensuitwisseling in de zorg verplicht elektronisch te laten verlopen en daarmee kwalitatief betere zorg te kunnen bieden.
Slimme datasystemen draaien niet alleen om het uitwisselen van patiëntengegevens. Ook steeds meer medische apparaten, beveiligingsapparatuur en sensoren krijgen een netwerkverbinding. Zo kunnen ze waardevolle gegevens delen met zorginstellingen, het internet of medical things (IoMT) genaamd. Dat verbindt verschillende afdelingen binnen één zorginstelling beter met elkaar. Maar zorginstellingen zijn ook extern beter verbonden met andere partijen.
“Computerkracht vervangt mensenkracht. Dus in plaats van dat twee mensen nodig zijn om tot een oordeel te komen, maken we steeds meer gebruik van computers om tot een analyse te komen. Dit is een positieve ontwikkeling, vind ik, want er is gewoon onvoldoende beroepsbevolking over twintig jaar, dus we hebben deze vorm van ondersteuning ook keihard nodig. Anders gaan we het niet redden.”
– Raymond Meenink, CNV
Dataficering van de zorg
Een groot probleem in de zorg is dat er veel tijd verloren gaat aan secundaire processen. Zo zijn zorgverleners bijna 40 procent van hun tijd kwijt aan administratie. Het blijkt dat ze nog veel data handgeschreven overdragen. Veel van die handelingen zijn dubbel werk, kosten veel tijd en zijn foutgevoelig. Door deze processen te digitaliseren, kunnen zorgmedewerkers veel tijd en ergernis besparen. Digitale werkplekken maken niet alleen processen gemakkelijker, ze integreren ook meerdere functies. Daardoor kunnen zorgmedewerkers gemakkelijker bij de oplossingen die ze nodig hebben. Dat scheelt enorm veel schakelen tussen verschillende tools. Medewerkers van bijvoorbeeld verpleeghuizen kunnen patronen herkennen in de data uit zorgalarmeringssystemen. Bijvoorbeeld over het slaapritme van een cliënt. Op basis van de gewenste tijden om op te staan en naar bed te gaan, kunnen zorgmedewerkers de zorgstrategie voor een specifieke cliënt aanpassen en onderlinge werkafspraken zoals zorgroutes aanpassen.
Scroll terug naar boven en lees verder in de tweede kolom
• WAT VERANDERT ER PER WERKVELD?
Registratie- en beslissingsondersteunende software
Dit zijn slimme datasystemen met kunstmatige intelligentie die bepaalde registratietaken (deels) automatiseren en ondersteunen bij de besluitvorming over de behandeling en verzorging van de zorgvrager. Slimme datasystemen kunnen daarmee de cognitieve belasting van medewerkers verminderen en tegelijkertijd de kwaliteit van zorg verhogen. Bijvoorbeeld door spraak-naar-teksttoepassingen voor het dicteren van cliëntrapportages, wondregistratie-apps waarmee je een foto van een wond automatisch kunt analyseren, of tools die tijdens het rapporteren in het ECD automatische woordsuggesties doen van medische terminologie.
Expert Willem Hopmansvan NU’91 stelt: “Het inzetten van data is echt een trend of ontwikkeling waarvan ik hoop dat we er over vijf à tien jaar de vruchten van plukken. Dus dat je inderdaad met één druk op de knop alle informatie over wondgenezing in een verpleeghuis kunt ophalen. Afgelopen jaren heeft die interventie eigenlijk bijgedragen aan het wondherstel. Er valt echter nog een wereld te winnen op het gebied van ECD en de leveranciers. Tegelijkertijd gaat wel elke neus van elke landelijke partij die kant op.”
“Men doet steeds vaker een beroep op de kwaliteit van onze beroepsuitoefening. Verpleegkundigen zijn werkzaam met elk type patiëntgroep. Dat heeft een groot voordeel, want in elke sector heb je input en je patiëntuitkomsten. Voor verpleegkundigen is het belangrijk om sturing aan de uitkomsten van patiënten te geven en het geeft sturing aan de kwaliteit van het verpleegkundige beroep.”
– Alice Bakker, Beroepsvereniging Verzorgenden Verpleegkundigen
Efficiëntere zorgprocessen in ziekenhuizen
Slimme datasystemen maken zorgprocessen sneller en makkelijker. Denk aan verpleegkundig personeel aan het bed dat via smartphones of tablets direct toegang heeft tot uitslagen of röntgenfoto’s. Of via smart devices kan opzoeken welke medicatie een patiënt krijgt. Zelfs infusen zou je met IoMT op afstand kunnen bedienen. Geen eindeloze rondes en papieren en mappen meer, maar alles inzichtelijk via elektronische dossiers. Ook sensoren in of op ziekenhuisbedden zijn erg nuttig. Om de temperatuur van een patiënt te meten bijvoorbeeld.
“Kijk, iedere leerling kan een smartphone bedienen. Het is eigenlijk heel eenvoudig, je hebt er niet uitzonderlijke skills of competenties voor nodig. Je moet de meldingen lezen. Als je die leest heb je een veel prettiger leven als verzorger. Je kunt dan veel beter je energie verdelen, zuiniger met je energie omgaan en goede zorg verlenen.”
– Jan Kees van Wijnen, Stichting tanteLouise
Verbeteren en controleerbaar maken apparatuur en voorraad
Het internet of medical things biedt meer controle op apparatuur en voorraad. Dure apparaten en verpleegmiddelen in het ziekenhuis zijn met IoMT veel beter in de gaten te houden. Want de meeste apparaten zijn tegenwoordig uitgerust met bluetooth, sensoren of wifi. Daarmee is het mogelijk voor zorgprofessionals om contact te maken met apparaten. Informatie over locatie of voorraad is zo dus makkelijk op te vragen. Dit bespaart tijd en je kunt de bevoorrading efficiënter bijhouden. Met sensoren in apparatuur kun je naast de locatie ook het functioneren monitoren. Als apparatuur die niet goed werkt een signaal doorgeeft aan monteurs, kunnen die ze direct het benodigde onderhoud geven of ze repareren. Gebrekkig functionerende apparatuur verstoort dan niet langer de behandelingen.
Optimaliseren bezoekerservaring van ziekenhuispatiënten en bezoekers
Aan de beleving en het verbeteren van de ervaring van zowel patiënten als bezoekers in een ziekenhuis of zorginstelling, kan IoMT eveneens waarde toevoegen. Zo helpt de technologie patiënten en bezoekers om makkelijker door een ziekenhuis of instelling te navigeren. Of biedt het hun de juiste informatie tijdens hun bezoek of verblijf. Denk aan de actuele wachttijden of een melding voor familie wanneer iemand de operatiekamer heeft verlaten.
Slimme datasystemen: verre toekomst of eerder dan verwacht?
Slimme datasystemen zijn voor de zorg interessant als ze in staat zijn bij te dragen aan de noodzakelijke verbeteringen: patiëntervaring optimaliseren, de werkdruk voor zorgverleners verlagen en de kosten verminderen. Het internet of medical things bespaart tijd en kosten, vermindert fouten en maakt het werken efficiënter. Een prioriteit op de agenda van zorgorganisaties zou je denken. Maar samen met de potentie, komt ook de complexiteit om de hoek kijken. Het internet of medical things vraagt om de juiste kennis en om verantwoordelijkheid. Want data verzamelen, betekent uiteraard ook risico’s. Beveiliging en waarborging van privacy zijn belangrijke voorwaarden voor een succesvolle implementatie. Deze hebben veel aandacht nodig, evenals het ontwikkelen van de juiste skills van zorgprofessionals.
• WELKE VOORBEELDEN ZIJN ER VANUIT DE PRAKTIJK?
De mymobility-app ontzorgt patiënten en professionals
Het St. Anna Ziekenhuis is het eerste ziekenhuis in Europa dat de werking van de mymobility-app gaat onderzoeken. Deze app ondersteunt patiënten die een gewrichtsvervangende operatie aan knie en heup ondergaan bij elke stap van het behandeltraject. De verwachting is dat de app onrust wegneemt, de behandeling effectiever maakt en het aantal bezoeken aan de polikliniek vermindert. Het St. Anna Ziekenhuis voert het onderzoek uit in samenwerking met Zimmer Biomet. Wereldwijd zullen tienduizend patiënten deelnemen aan dit onderzoek.
De mymobility-app is gekoppeld aan de iPhone en Apple Watch van de patiënt. De app biedt meldingen, voorlichting en instructievideo ’s op maat. De arts heeft via een dashboard inzicht in de vorderingen en het activiteitenniveau van de patiënt en kan bijsturen als dat nodig is. Ook de patiënt kan de resultaten van zijn behandeling en herstel volgen en houdt via de app contact met zijn behandelend arts of fysiotherapeut. Het uitwisselen van persoonlijke en medische gegevens, alsook de gesprekken tussen patiënt en zorgverleners zijn via de app beveiligd.
Scroll terug naar boven en lees verder in de tweede kolom
Meer tijd voor cliënt dankzij zoekalgoritme bij Amstelring
Zorgorganisatie Amstelring biedt intramurale ouderenzorg in 22 zorglocaties in en om Amsterdam. Daarnaast verleent Amstelring extramurale zorg voor ouderen via wijkzorg. Een zorgmedewerker besteedt veel tijd achter de computer, in plaats van bij een cliënt. Reden voor Amstelring om te kijken naar het terugbrengen van deze tijd. En dat is gelukt door een oplossing uit de wereld van kunstmatige intelligentie. Applicaties zijn nu aan elkaar gekoppeld en alle informatie is snel en eenvoudig te vinden via een Google-zoekalgoritme. Amstelring is de eerste ouderenzorgorganisatie die op deze manier werkt.
AI-voorspellingsmodel voor gepersonaliseerde ouderenzorg
Onderzoekers hebben onder leiding van arts-onderzoeker Jacobien Oosterhoff voortgang geboekt bij de ontwikkeling om machinelearning in te zetten om de zorg voor oudere patiënten met een gebroken heup te verbeteren. Daarvoor hebben zij een AI-datagedreven voorspellingsmodel ontwikkeld. Die moet gaan voorzien in een datagedreven behandeladvies voor deze kwetsbare patiëntengroep.
• WAT IS DE IMPACT VAN SLIMME DATASYSTEMEN OP HET WERKVELD?
“Bij het gebruik van slimme datasystemen loop je aan tegen het gebrek aan vaardigheden bij medewerkers. Bijvoorbeeld het persoonlijk begeleiden via WhatsApp of andere apps. Maar als iemand goed kan omgaan met zijn of haar mobiel, maakt dat hem of haar nog niet digitaal vaardig. Je bent pas digitaal vaardig als je makkelijk met Word en andere systemen overweg kunt. Elke instelling heeft haar eigen keuze gemaakt qua ICT-leverancier. Als professional zou je dus makkelijk en snel nieuwe administratiesystemen moeten aanleren en erop anticiperen.”
– Aart Bertijn, Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland
De mate van gebruik van slimme datasystemen in zorg- en welzijnsorganisaties is organisatieafhankelijk. Kennis van de mogelijkheden die deze systemen bieden, kan helpen ze meer in te zetten. Dit ondersteunt het anders inrichten van het werk, maar ook betere service te verlenen aan zorgvragers en mantelzorgers. Denk aan de verpleegkundige die met behulp van IoMT automatisch het infuus kan bedienen en zo ruimte krijgt voor andere belangrijke taken. Hoe dit precies in zijn werk gaat, leer en ervaar je ‘on the job’. Het onderwijs kan al wel aandacht besteden aan de mogelijkheden van slimme datasystemen en de manier waarop je die kunt inzetten.
Zo zegt expert Alke Nijboer: “We zien in ieder geval dat de samenhang tussen klinisch redeneren, methodisch handelen en denken met behulp van dat verpleegkundige patiëntzorgdossier, dat dat steeds belangrijker is. Gebruikmaken van data, onderzoek en richtlijnen. Waar vind ik die en hoe gebruik ik die. Het gaat om werken met systemen en hoe rapporteer ik daarin. In de toekomst gaat het meer om werken met digitale zorg met bijvoorbeeld camera’s, zodat je cliënten niet continu stoort, maar dat je kan uitluisteren of er zorg nodig is. Dat is wel wat je moet leren. En daar kan niet iedereen content mee zijn. En jonge mensen werken met smartphones en foto’s, wat ook vragen oproept over privacy. Hoe ga je met alle digitale informatie om? Dat zal een onderwerp van gesprek zijn in opleidingen en bij ons ook. Over veiligheid, digitale veiligheid.” Raymond Meenink, CNV
INHOUDSOPGAVE ZORG EN WELZIJN
