Samenvatting Assisterende gezondheidszorg
Samenvatting Assisterende gezondheidszorg
Leestijd 8 minuten
We hebben het marktsegment Assisterende gezondheidszorg onderzocht aan de hand van vijf megatrends, waarbinnen we acht macrotrends beschrijven. Na de samenvatting van de macrotrends beschrijven we de impact van deze trends op de werkvelden waar binnen de marktsegmenten van assisterende gezondheidszorg voor wordt opgeleid.
Megatrend #1: Smartification
Macrotrend 1: Slimme datasystemen
Digitalisering in (administratieve) werkprocessen
Digitalisering is in de 21ste eeuw niet meer weg te denken uit (werk)processen. In de gezondheidszorg spreekt men over e-health-toepassingen. De patiënt kan hierdoor (thuis) gemeten waarden doorgeven, beeldbellen met de (thuis)zorg of door middel van domotica processen en handelingen in huis laten ondersteunen. Ook apps die zorgafspraken bijhouden en meldingen sturen, ondersteuning bieden voor mensen met een visuele of auditieve beperking, of die thuisrevalidatie mogelijk maken door telerevalidatie, bieden ondersteuning aan de patiënt op een digitaal toegankelijke wijze. Deze ondersteunende digitale processen betekenen een andere manier van werken en meer kennis van diverse online systemen en privacywetgevingen.
Macrotrend 2: Slimme gezondheidszorg
Kunstmatige intelligente oplossingen in de zorg
Door ontwikkelingen in de zorg als het (groeiende) tekort aan personeel, de stijgende levensverwachting van de mens, tekort aan financiële middelen en de toenemende mogelijkheden van technologie zijn meer producten digitaal verbonden. Zoals wearables, 3D-scans, smart testing, die worden ondersteund door kunstmatige intelligentie (artificial intelligence; AI). Met de persoonlijke data die wordt opgehaald, kunnen werknemers in de assisterende beroepen gerichter en sneller persoonlijke voorstellen opstellen en hiermee de kwaliteitszorg vergroten. Ze kunnen sturen op een betere (patroon)herkenning van ziekten, zorg locatieonafhankelijk organiseren en een bredere bereikbaarheid en toegankelijkheid creëren.
Megatrend #2: Co-botisering
Macrotrend 3: Service robots
De juiste assistentie, daar waar nodig
Robotisering maakt het mogelijk om (ondersteunende) werkzaamheden uit te voeren, die je anders door bijvoorbeeld bezuinigingen en personeelstekorten niet kunt (laten) uitvoeren. Daardoor kan het personeel andere (kritische) taken oppakken, zonder dat de patiënt hier nadeel van ondervindt. Zo kunnen robots helpen in sociale ondersteuning, als robotmaatje, interactieve robotkat of -hond of als buddyrobot. Voor de assisterende beroepen liggen er kansen in robots die taken overnemen zoals service verlenen aan de balie, procesmatige processen vergemakkelijken door medicatie automatisch te tellen of uit te geven. Of als middel om sociale interactie met mensen te stimuleren door een gesprek aan te gaan en verhalen te vertellen.
Megatrend #3: Duurzame wereld
Macrotrend 4: Circulaire economie
Andere koers: duurzame inkoop en hergebruik van materieel om afval te voorkomen
Circulaire economie gaat over het zo lang en efficiënt mogelijk (her)gebruiken van grondstoffen, materialen en producten om afval te voorkomen. Binnen de zorgsector bestaat dit uit medicijn-, product- en productieafval. Om duurzame zorg te kunnen realiseren, wordt er in de praktijk meer aandacht besteed een aan juiste afvalscheiding, duurzame medische hulpmiddelen, reusables in plaats van disposables en hergebruik van plastic. Het tegengaan van verspilling in de zorg is ook vanuit financiële duurzaamheid van belang, denk aan tweedekans- en tweedehandsmedicatie.
Megatrend #4: Humanisering
Macrotrend 5: Passende zorg
De inzet op gezondheid in plaats van ziekte, samen met de patiënt georganiseerd
Zorg is niet langer alleen gericht op ‘zorgen voor de patiënt’, het gaat ook over ‘zorgen om de patiënt’. Het gaat over een groter plaatje waarin de zorgvrager zich bevindt. Welke fysieke, emotionele en sociale factoren spelen een rol in de beslissing voor een juiste behandeling? De verbindingen tussen deze factoren zorgen voor een nieuwe kijk op behandelkeuzes. Niet alleen de genezing van de klacht staat centraal, maar ook het benutten van wat iemand wél kan. Hierin is het van belang samen met de zorgvrager naar een passende oplossing te kijken.
Macrotrend 6: Autonome zorgvrager
Intrede alternatieve gezondheidsbenadering
Door globalisering kun je gemakkelijker inspiratie halen uit andere culturen en gezondheidsbenaderingen. Denk aan intermittent fasting (IF), acupunctuur of het je afvragen of de anticonceptiepil nu wel zo goed is voor je lichaam. Toch is de westerse zorg gericht op ‘evidencebased’ zorg leveren. De steeds kritischere patiënten zijn zich daarnaast meer bewust van de ‘vervuiling’ van medicalisering. Documentaires laten zien hoe medicatie op een gemakkelijke manier is te verkrijgen, soms met verslavingen als gevolg. Door de verschillende openbare informatieverstrekking ontstaat een andere bewustwording, waardoor alternatieve geneeswijzen hun intrede doen.
Macrotrend 7: Proactief handelen
Preventief handelen met een focus op gedrag- en leefstijlverandering
Gemeenten en zorgverzekeraars leggen steeds meer focus op preventie, vroegsignalering en een wijkgerichte samenwerking. Dit vraagt een focus op gedrags- en leefstijlverandering van de zorgverlener. De inzet op preventiebeleid zorgt ervoor dat mensen gezond blijven door hun gezondheid te bevorderen en te beschermen, en ziekten en complicaties van ziekten te voorkomen of in een zo vroeg mogelijk stadium op te sporen. Dit bespaart zorgkosten en in sommige gevallen een vermindering van behandelingen.
Megatrend #5: Marktonschotting
Macrotrend 8: Ketensamenwerking
Bredere kijk op gezondheid door multidisciplinaire samenwerking
Om de kwaliteit van de zorg voor de zorgvrager te kunnen vergroten, besteedt men steeds meer aandacht aan een goede samenwerking tussen verschillende lagen en schakels en de ‘zorgketen’. Dit is een complex geheel van gemeente(n) en zorgaanbieders, zoals maatschappelijk werk, wijkzorg, huisartsen en de GGD. Iedere partij heeft ook te maken met verschillende wettelijke, juridische en beleidsmatige kaders, die een samenwerking soms benadelen. Dit moet bijdragen aan een efficiëntere dienstverlening, vermindering van het aantal hulpverleners die betrokken zijn bij één cliënt en betere afstemming over de te behalen doelen van de zorgvrager.
Economische ontwikkelingen
Alle dossiers binnen de assisterende gezondheidszorg zijn vanuit UWV eind 2021 beschreven als ‘kansrijk beroep’ (bron). Voor het dossier ‘tandartsassistent’ is de kans op stage landelijk gezien ‘voldoende’ (SBB, 2022), de kans op werk ‘ruim voldoende’ (SBB, 2022). De kans op werk voor het dossier ‘doktersassistent’ is voldoende (SBB, 2022), de kans op stage en leerbaan ‘matig’ (SBB, 2022). De kans op stage voor de ‘apothekersassistent’ is ‘voldoende’ (SBB, 2022), de kans op werk is ook ‘voldoende’ (SBB, 2022).
De coronapandemie heeft op het werkveld van de dossiers een eigen impact gehad. De tandartspraktijken zijn deels dicht geweest en deels open gebleven, waar de apotheken en werkgebieden van de doktersassistent open zijn gebleven. De huisartsen zagen een kwart minder patiënten, waar de tandarts vooral spoedbehandelingen heeft uitgevoerd. De apotheker heeft zich juist in kunnen spannen om voor de patiënt de continuïteit van juiste farmaceutische zorg te borgen. Voor de werkgebieden van de dokters- en apothekersassistent is het gebruik van digitale middelen als beeldbellen toegenomen.
Impact macrotrends op het werkveld Assisterende gezondheidszorg
Wat betekenen de trends voor de werkvelden:
Werkveld apothekersassistent
Als we de tijd vooruit kijken, kan de intrede van 3d geprinte medicatie een belangrijk onderdeel zijn om in de gaten te blijven houden. Dit zou zorgen voor lagere zorgkosten en het creëren van nieuwe businessmodellen, zonder achteruitgang van zorgverzekeraars en apothekers. Het is een maatoplossing die kan bijdragen aan gerichter afbouwen van medicatie of het op maat maken van medicatie voor kinderen. Dit zou kunnen betekenen dat assistentes hiervoor moeten worden opgeleid.
Op maat geproduceerde medicatie draagt ook bij aan duurzaamheidseisen die steeds belangrijker worden. Inkoop van juiste materialen en hoeveelheden zorgt voor het verminderen van restproducten en afval. De assistent zal op de hoogte moeten zijn van juiste afvalscheiding en inlevermogelijkheden voor bijvoorbeeld medicatie en de bijbehorende strips.
Daarnaast zorgt personalisering voor meer vraag gestuurd werken. Processen worden door automatisering overgenomen waardoor de assistent meer aandacht kan hebben voor de patiënt en de juiste behandelplannen. Dit gaat soms ook over advies rondom alternatieve geneeswijze of leefstijladvies met oog voor preventie. Opleidingen kunnen studenten op de hoogte brengen van alternatieve behandelingen en het gesprek aangaan over wat positief of negatief kan zijn. Opleidingen behoren hierin een neutrale leeromgeving te creëren, waarin de student een onderzoekende houding kan ontwikkelen.
Met de huidige automatiseringen proberen wij nu de processen zo in te richten dat de medicatie reeds klaargemaakt en compleet voor de individuele patiënt binnenkomt. Hierdoor zouden wij ons meer kunnen richten op het zorggesprek over de medicatie, gericht op waar de patiënt behoefte aan heeft.
Werkveld doktersassistent
De coronapandemie heeft voor een stijging gezorgd in het gebruik van digitale middelen om diensten te kunnen blijven aanbieden. Helaas blijken nog niet alle processen zoals die e-consulten mogelijk maken, automatisch gekoppeld aan het huisartseninformatiesysteem (HIS) en ook niet rechtstreeks vanuit het HIS beantwoord te kunnen worden. Dit zorgt voor meer administratieve lasten van de doktersassistent.
E-health is geen hype, het is een serieuze transformatie waar we middenin zitten.
Ook beeldbellen vraagt extra aandacht om de opgehaalde informatie goed te kunnen implementeren in de praktijk. Ondersteuning op technisch en financieel vlak is vanuit de huisarts gewenst, dat zou de assistente kunnen doen. Daarnaast geven huisartsen aan dat doktersassistentes zelf ook meer initiatief en draagkracht mogen geven aan beeldbellen. Bewustwording over het blijvend gebruik van e-health is hierbij van belang.
Ook communicatie skills zijn in tijden van corona van belang. De assistent is de juiste persoon om de patiënt met een vraag van kennis te voorzien waar de patiënt mee geholpen is. Digitale systemen als telefonische keuzemenu’s of een website met antwoorden op veelgestelde vragen kunnen helpen om de werkdruk te verlagen. De assistentes moeten dit kunnen ondersteunen, maar ook het grote plaatje begrijpen waar een patiënt onderdeel van is. Een verwijzing naar een (regionale) welzijnsorganisatie voor bijvoorbeeld een dagbesteding is hier een voorbeeld van.
Werkveld tandartsassistent
Naast complexe, digitale, innovatieve systemen voor bijvoorbeeld scans en 3d-foto’s zal de student ook basisprogramma’s als Word en Excel moeten beheersen. Veel digitale systemen zijn vanuit deze programma’s opgesteld waar ook meer verantwoordelijkheid komt te liggen in het creëren van het juiste patiëntendossier. Zijn er voorzorgsmaatregelen nodig bij een patiënt, wat de duur van een afspraak verlengt? Of zijn er medische redenen waarom bepaalde behandelingen niet haalbaar zijn?
Weten wie de patiënt is en dit documenteren, zodat er vervolgens rekening mee gehouden kan worden. Dat is eigenlijk een basisvaardigheid.
Wanneer er belangrijke medische redenen zijn waarom een behandeling niet kan plaatsvinden, is een samenwerking met de huisarts een wenselijk beeld uit de praktijk. De patiënt kan een advies ontvangen om bij de huisarts de gezondheid te laten checken. Dit is in de praktijk nog niet goed gerealiseerd, maar wordt vanuit de tandarts wel gemotiveerd. Preventieadvies voor kritische doelgroepen kan ook door een assistent worden gerealiseerd, denk aan ‘poetspresentaties’ in verzorgingshuizen voor het personeel.
