De hele keten traceerbaar
Transparante informatie
• WAT HOUDT HET IN?
Consumenten stellen hoge eisen aan voedselkwaliteit en productiewijze. Ze willen weten wat ze eten, wat de herkomst is, welke voedingswaarden ze binnenkrijgen en of het product veilig is. Ruim de helft wil meer weten over de productie van zijn voeding, waar het product vandaan komt, en dan met name over vlees. Om aan de behoefte van deze klanten te voldoen, is er steeds meer samenwerking tussen producent, consument en retailer. Ook vindt er steeds meer een verschuiving plaats van gangbare landbouw naar de meer extensieve ‘keurmerklandbouw’.
• WAT VERANDERT ER?
Agrarische sector
Transparante informatie
Een barcode geeft momenteel informatie over de laatste mile. Maar, zo vertelt Thijs Cuijpers, LTO Nederland, via Global Location Numbers (GLN) komt er een moment dat je een product helemaal terug kunt traceren tot aan bij de boer of tuinder. Als je eieren koopt, staat er nu al een nummer op ieder ei. Als je dat invoert, kun je precies zien waar het ei vandaan komt.
De blockchaintechnologie gaat nog verder. Centraal in de samenwerking binnen de blockchaintechnologie staat het delen van data over het productieproces en het transparant maken van de transacties die plaatsvinden in de keten. Blockchaintechnologie kan de keten van producent naar consument niet alleen efficiënter, maar ook eerlijker maken. Dat draagt bij aan het vertrouwen van consumenten in de voedselketen, maar ook aan dat van ketenpartijen in elkaar. Alle partijen beschikken over dezelfde informatie en hebben inzicht in de transacties. Dit maakt duidelijk zichtbaar hoeveel waarde elke schakel in de keten toevoegt en wat elke partij verdient. Zo worden de marges eerlijker verdeeld. Blockchaintechnologie versterkt daarmee de positie van agrariërs in de keten.
De sierteeltsector maakt gebruik van radio-frequency identification (RFID), om de keten van plant tot klant transparant te maken en te optimaliseren. Door middel van RFID kun je op afstand informatie van een chip aflezen, zonder dat hier fysieke actie voor vereist is. Inmiddels kijkt de sector niet alleen naar de gehele keten, maar ook specifiek naar het transparant maken van de aanvoerlogistiek tussen kwekers, distributiecentrum en exporteurs. Een dergelijk transparante keten heeft niet alleen logistieke voordelen zoals minder fouten, snellere operaties en minder wachttijden, maar ook zeker vergemakkelijking van informatiedeling tussen de schakels in de keten. (Van Plant tot Klant, z.d.)
Transparantie in gesloten ketens
Agrariërs gaan steeds nauwer samenwerken in gesloten ketens. In een open keten hebben ondernemers alleen contact met de schakel stroomop- en -afwaarts. Die contacten zijn wisselend en hoofdzakelijk op prijs gebaseerd. Wie in open ketens blijft opereren, is sterk afhankelijk van de kostprijs. Door intensief samen te werken, hebben partners in gesloten ketens belang bij elkaars goede functioneren. Versproducenten die voor gesloten ketens kiezen, kunnen afspraken maken over de margeverdeling en zijn beter in staat het vertrouwen van de consument te winnen. Agrariërs, verwerkers en retailers kunnen in zo’n gesloten keten belangrijke innovaties realiseren. (ABNAMRO, 2015)
Volgens Thijs Cuijpers van LTO Nederland blijft een groep agrariërs produceren voor de wereldmarkt, anderen zullen in gesloten ketens gaan produceren en weer anderen zullen kiezen voor een niche product.
“Tot een paar jaar geleden leverde iedere kippenboer zijn kippen aan een slachterij en die zocht maar uit waar het vlees naartoe ging. Nu leveren ze de AH-kip of de Jumbo-kip. In alle takken van de agrarische sector speelt dit nu; de ketens zijn zich zichtbaar aan het sluiten.”
Groene sector
Proefdierverzorging
Door mondiale dierenziektes, voortkomend uit globalisering, is er steeds meer behoefte om alles van een dier in kaart te brengen. Een (proef)dierverzorger is een belangrijke bron van informatie over het dier. Zo is een dierverzorger in een pension of asiel een belangrijke schakel om te zorgen voor transparante informatie over waar een dier vandaan komt en naartoe gaat.
• WELKE VOORBEELDEN ZIJN ER UIT DE PRAKTIJK
- Eind december 2020 heeft Vion in de Good Farming Star-varkensvleesketen de blockchaintechnologie geïmplementeerd. Blockchaintechnologie maakt de inspanningen van varkenshouders en andere ketenpartners bij de productie van varkensvlees zichtbaar. Door middel van JoinData, een coöperatie van bedrijven in de agrarische sector die de veiligheid van data-uitwisseling bevordert, kunnen alle ketenpartners op een veilige manier hun data delen. Via een machtigingenregister zijn de data van de ondernemer volledig beschermd. De ondernemer bepaalt zelf met wie hij of zij welke gegevens deelt. (Vion, 2020)
- Vleesverwerker Van Loon Group en dochteronderneming Best Star Meat zijn samen met verschillende ketenpartners een integraal ketenconcept voor varkensvlees gestart. Het concept draagt de naam ‘Varken op z’n Best’. Inmiddels hebben zestien varkenshouders zich aangesloten. Met het concept willen de betrokken partijen naar eigen zeggen de kwaliteit van het varkensvlees optimaliseren door de keten transparant, duurzaam en stuurbaar te maken. Zo zou je de CO2-footprint van de aangesloten varkenshouders met 50 procent kunnen reduceren. (Cosse, 2020)
- Initiatieven zoals Koopeenkoe.nl spelen in op deze behoefte. Het uitgangspunt van Koopeenkoe is boeren en consumenten verbinden. Het is voor de consument inzichtelijk waar de koe die hij heeft gekocht vandaan komt en hij is ervan verzekerd dat de koe een goed leven heeft gehad.
• WAT IS DE IMPACT VAN TRANSPARANTE INFORMATIE OP HET WERKVELD?
Agrarische sector
Het transparant maken van de keten speelt nog niet bij veel bedrijven. Wel krijgt een agrarisch medewerker er meer administratieve werkzaamheden bij. Hij moet alles conform de geldende wet- en regelgeving registreren. De medewerker registreert bijvoorbeeld door middel van stickers wat er al dan niet gespoten is, waar het product vandaan komt, of het gekweekte vis of gevangen vis betreft en of de kweker geregistreerd is.
Groene sector
Dierverzorging
Er zijn meer regels opgesteld waar een organisatie met dieren aan moet voldoen. Ook op ander vlak zijn de administratieve taken rondom dieren toegenomen. Bovendien vinden administratieve en registrerende taken steeds meer digitaal plaats. Op het gebied van de dagelijkse controle kan ook gedacht worden aan de ontwikkelingen van meer volledig automatische registratie. De eis om de dagelijkse controle goed te organiseren kan meer die kant op gaan.
Proefdierverzorging
Proefdierverzorgers administreren en registreren steeds meer digitaal. Ze moeten iedere dag noteren wat zij zien in de computer. Ze werken met een systeem dat afwijkingen een nummer geeft en moeten dat administratief verantwoorden. Een mail met afwijkingen bij proefdieren gaat automatisch naar de desbetreffende onderzoeker. Door digitalisering is de informatie sneller beschikbaar voor de onderzoeker.
Proefdierverzorgers moeten beschikken over computervaardigheden en goed kunnen samenwerken. Ze moeten elke handeling met het proefdier verantwoorden en gestructureerd kunnen werken, om alles op een uniforme werkwijze bij te houden. Bianca Lemmers, werkzaam bij de Radboud UMC, vertelt dat de werkzaamheden de laatste jaren zijn veranderd: “15 jaar terug was het denk ik 70 procent gewoon verzorgen en 30 procent administratie. Nu is het zeker 50-50. We willen intern ook dat je alles wat er ooit met een dier is gebeurd, in één systeem kunt terugvinden.”