Smart data

Intelligente ICT-toepassingen en nieuwe technologische toepassingen vinden steeds vaker hun weg in de agrarische sector. Zo gebruiken agrarische bedrijven kunstmatige intelligentie om de beweging, temperatuur en voerconsumptie van hun dieren te volgen. En door machinelearning en sensoren krijgen agrariërs meer inzicht in de gezondheid van hun gewassen en weten ze hoe gezond hun veestapel is. Een ander voorbeeld zijn gps-technieken, daarmee kan een agrariër op de vierkante centimeter preciezer werken. De inzet van deze innovatieve technieken draagt bij aan kostenefficiency, hogere opbrengsten, minder verspilling en gezondere producten.

Ook in andere branches, worden slimme technieken waar veel data uit voortkomt ingezet. Zo gebruiken beroepsbeoefenaren in de boomverzorging en hoefsmederij sensortechnologie. In de paardensector zijn (stal)managementsystemen en gezondheidssystemen (die het menselijk oog als het ware ondersteunen) in opkomst. En in dierverzorging zijn dieren vaker gechipt. De inzet van nieuwe technologieën, zoals kunsthuid (of 3D-stukjes huid van een proefdier) en computermodellen van een orgaan om medicijnen te testen  dragen bij aan het welzijn van dieren. Zo kan een proefdierverzorger de gezondheid van proefdieren beter monitoren en hoeven minder dieren aan proeven worden blootgesteld. 

De nieuwe technieken vragen andere competenties van vrijwel elke beroepsbeoefenaar of het nou de agrariër, de boomverzorger of proefdierverzorger is. Elke beroepsbeoefenaar zal in toenemende mate met data moeten kunnen werken: van uitlezen tot het interpreteren en , administreren/verwerken van data. Het aanleren van digitale- en computervaardigheden is daarbij belangrijk. Voor een loonwerker is adviseren en proactief meedenken met de klant belangrijker. Doordat hij meer informatie genereert, ontstaat er meer contact met de klant. Daar zijn communicatieve vaardigheden bij nodig.

Transparante informatie

Meer informatie over voedsel in de samenleving stijgt, wat de behoefte aan transparantie doet versterken. De sierteeltsector maakt gebruik van radio-frequency identification (RFID), om de keten van plant tot klant transparant te maken en te optimaliseren. Blockchain-technologie biedt een middel om gegevens digitaal traceerbaar op te slaan en vergemakkelijkt het delen van de gegevens tussen actoren in een keten van producent naar consument. Daarnaast gaan agrariërs steeds nauwer samenwerken in gesloten ketens. Versproducenten die voor gesloten ketens kiezen, kunnen afspraken maken over de margeverdeling en zijn beter in staat het vertrouwen van de consument te winnen. 

Een beroepsbeoefenaar krijgt er meer administratieve werkzaamheden. Computervaardigheden en goed kunnen samenwerken worden daarbij belangrijker. Door mondiale dierenziektes is er steeds meer behoefte alles van een dier in kaart te brengen conform de geldende wet- en regelgeving. Zo moeten proefdierverzorgers elke handeling met het proefdier verantwoorden.

E-business

E-business gaat een stapje verder dan e-commerce. Het gaat over de transformatie van bedrijfsprocessen met behulp van technologie. Steeds meer gespecialiseerde bedrijven leveren rechtstreeks producten van agrariërs via webwinkels en maaltijdboxen aan de consument. Verkopen op deze manier zijn sinds 2020 verdubbeld t.o.v. 2019. Ook de online verkoop van groene producten (bloemen, planten, tuinbenodigdheden, etc.) en dierbenodigdheden is flink toegenomen mede door de coronacrisis. Dierenwinkels, tuincentra, ruitersportretailers en bloemenwinkels spelen hierop in met initiatieven die het online kopen makkelijker maken. Zo gaan steeds meer (online) bloemenwinkels hun bedrijfsprocessen aanpassen om bijvoorbeeld abonnementen mogelijk te maken.

Een medewerker heeft door de opkomst van e-business meer werk aan het verzendklaar maken van de producten en zal nauw samenwerken met de koeriersdienst die verantwoordelijk is voor het vervoer. Consumenten oriënteren zich online goed en hebben hogere verwachtingen van winkelmedewerkers. Ze verwachten van een winkelmedewerker dat ze hun kennis en goede informatie overbrengen. Adviserende skills worden daarbij nóg belangrijker om meerwaarde te bieden ten opzichte van het online kanaal.

Industrial robots

Robotisering heeft de agrarische sector een enorme boost gegeven. Denk aan veld-, melk- en voerrobots en aanverwante hard- en software om data-analyses uit te voeren. Er zijn veel ontwikkelingen in de robottechnologie die het werk verlichten. Maar voor de fijnmotorische handelingen en processen met een visueel aspect is de mens nog steeds belangrijk.

De inzet van drones, een vorm van robottechnologie, maakt het mogelijk veel gerichter te werk te gaan door uitrusting van sensoren die gegevens verzamelen. De analyse van die gegevens draagt bij aan een efficiënter gebruik van pesticiden en meststoffen en water (irrigatie). Een andere trend die de efficiëntie en winstgevendheid van de sector een boost geeft, is Controlled Traffic Farming. Tractoren kunnen zelf rijden en sturen op basis van gps-tools, computerkaarten en digitale gegevens. Robottechnologie en smartdata maken telen op afstand mogelijk.

De rol van de beroepsbeoefenaar verandert, hij krijgt alle data binnen en gaat daarmee aan de slag. Door de toegenomen complexiteit van nieuwe machines worden technische kennis en vaardigheden nog belangrijker. Een beroepsbeoefenaar moet weten wat hij moet doen als de robot of de machine defect is. Het risico van het automatiseren van werkzaamheden, is dat de werkzaamheden die overblijven monotoner zijn. 

Circulaire economie

Er is geen optimaal beheer van grondstoffen in de bodem o.a. door bodemverdichting. Ook is voor de continuïteit van de voedselproductie een efficiënt beheer van nutriënten essentieel. Op veel terreinen ontwikkelt de agro-industrie zich tot een meer duurzame industrie, met elementen van circulaire landbouw. Ook transparantie in de afvalstroom is van belang om tot circulaire oplossingen te komen. Beter hergebruik van reststromen betekent voor bijvoorbeeld hoveniers – maar ook voor de medewerkers bloem, groen en styling – dat ze bewust dienen om te gaan met materialen en zich moeten afvragen of het mogelijk is groenafval te hergebruiken. De veehouderij maakt al jarenlang gebruik van reststromen uit de voedingsmiddelenindustrie. Ook initiatieven om voedselverspilling tegen te gaan en een verschuiving naar minder dierlijke en meer plantaardige eiwitten passen bij een circulaire economie.

Klimaatadaptie

Het besef leeft dat de land- en tuinbouwsector zich moeten voorbereiden op vaker voorkomende extreme weersomstandigheden. Te natte omstandigheden resulteren in de agrarische sector in onvoldoende zuurstof voor het gewas en veroorzaken indirecte schade. De draagkracht van de natte bodem is onvoldoende voor beweiding en voor het berijden en bewerken van het land met machines. Langere periodes van droogte hebben directe gevolgen voor gewasopbrengsten en veroorzaken kwaliteitsverlies van het product. Het is primair aan de agrariërs om maatregelen te treffen en hun bedrijfsvoering hierop aan te passen. Cumelabedrijven moeten veel weten over natuurontwikkeling om waterschappen te helpen.

Toevoeging van meer groen, specifiek in de stad, is een effectieve maatregel voor het terugdringen van het hitte-effect. Daarnaast verbetert groen het milieu, zorgt het voor een rijke biodiversiteit, vermindert luchtvervuiling, zorgt voor waterberging en dempt geluidshinder. Er is meer werk voor hoveniers om bij te dragen aan een groene stad. Hoveniers moeten daarbij particulieren, bedrijven en overheden wel kunnen informeren en enthousiasmeren om te kiezen voor klimaatadaptieve maatregelen.

Bio-diversiteit

Biodiversiteit is van groot belang voor wereldvoedselzekerheid en voor verduurzaming en robuustheid van productiesystemen. Om voor verandering te zorgen die leidt tot meer biodiversiteit en levende tuinen, zou het basisdeel van de opleiding agroproductie én groene ruimte, kennis over ecosystemen en biodiversiteit moeten bevatten. Tijdens bermbeheer, sloot- en baggerwerkzaamheden is er meer aandacht voor biodiversiteit door bij te dragen aan het verminderen van verschraling van de berm. Daarvoor wordt steeds meer specifieke vakkennis op het gebied van bermbeheer van loonwerkers/ medewerkers van Cumelabedrijven verwacht. Een hovenier moet veel plantenkennis hebben en zijn kennis van beplanting als onderdeel van biodiversiteit op orde hebben. Door de aandacht voor milieu en gezondheid staat groen meer in de belangstelling en verandert ook de functie van planten. Hierdoor krijgen planten- en bloemenverkopers een meer adviserende rol.

Kortere keten

De grote hoeveelheid schakels in een keten zorgt er vaak voor dat de kwaliteit en de duurzaamheid van een product verloren gaan. Door de coronacrisis is de maatschappij meer gaan inzien hoe belangrijk het is om de lokale economie te ondersteunen. Het totale aantal bedrijven dat aan ketenverkorting doet, is de afgelopen jaren fors gestegen. Zo koopt de bloemist, met een online kanaal, steeds vaker en meer direct in bij de bron. Hoe korter de keten, des te verser het product. Interactie met de samenleving is belangrijk om met lokale ondernemers gezamenlijk op te trekken. Het vraagt andere communicatieve vaardigheden, zoals het kunnen voeren van een dialoog met de eigen omgeving. 

Energietransitie

De agrarische sector is een cruciale partij in het behalen van de energiedoelen. Agrariërs beschikken immers over de ruimte, gebouwen, daken en biomassa. Ze kunnen windmolens plaatsen, daken voorzien van zonnepanelen of biomassa vergisten. Ook andere sectoren, zoals dier- en boomverzorging, dragen hun steentje bij aan de energietransitie. Om het verbruik van energie te veranderen is eerst kennis van het huidige energieverbruik nodig.

Voor grondverzet betekent de energietransitie een verandering van machines: van grote, robuuste dieselmachines naar elektrische. Dat doet iets met het gevoel van een cumela-medewerker.

Personalisering

Er is steeds meer vraag naar gepersonaliseerde producten of producten met speciale samenstellingen. De bloemist merkt in zijn werkveld dat er behoefte is aan persoonlijke aandacht en een product dat helemaal voldoet aan de wensen van de klant. 

Ook de dierverzorger heeft te maken met mensen die op een meer persoonlijke wijze invulling geven aan het houden van gezelschapsdieren. De dieren worden vaker beschouwd als lid van het gezin en zijn vaker een verlengstuk van de identiteit van de eigenaar. Dit zorgt ervoor dat klanten steeds meer persoonlijke eisen stellen. Humane trends passen diereigenaren toe op hun dieren, zoals het geven van vegetarische voeding, kleding (jasjes) of een spa. De professional kan met zijn kennis daarop inspelen.

Dierenwelzijn

De dierverzorging en paardensport- en houderij besteedt de afgelopen jaren meer aandacht aan het welbevinden van dieren én aan het verantwoord omgaan en zorgen voor de dieren. Dit komt voort uit publieke discussies vanuit de politiek en de media, de ontwikkeling van biologische voeding en mondiale ziektes. Op sociale media kanalen verschijnen felle reacties wanneer mensen zien of horen dat dieren ergens geen goede behandeling krijgen. Hierop moet een beroepsbeoefenaar die met dieren werkt adequaat reageren.

In de veehouderij, proef- en dierverzorging is meer aandacht voor en meer eisen aan huisvesting en klimaat. Een medewerker die met dieren werkt behoort te weten wat het welzijn van dieren inhoudt, welke regels en wetten er gelden en welke keurmerken daarbij van belang zijn. Met de aandacht voor het welzijn van dieren nemen ook administratieve taken toe.

Schaalvergroting

De omvang van bedrijven in de agrarische sector is toegenomen. Men teelt efficiënter en intensiever. Door schaalvergroting zijn enerzijds nieuwe functies ontstaan, zoals een meewerkend voorman, administratief medewerker of middenkader, dat leidinggevende en managementtaken vervult op zowel mbo- als hbo-niveau. En anderzijds schakelt een agrariër door schaalvergroting vaker een loonwerker in. Die heeft veel kennis nodig van machines en moet het gebruik daarvan ook kunnen uitleggen aan de agrariër.

Men voorziet een verdere afname van het aantal zelfstandige dierenspeciaalzaken. Sommigen worden onderdeel van een keten. Men verwacht dat er een sterker onderscheid zal ontstaan tussen discountformules en gespecialiseerde zelfstandige dierenspeciaalzaken, waarbij specialisatie, deskundigheid, vakkennis, service en kwaliteit centraal staan.

Nieuwe businessmodellen

Er is sprake van verbreding van diensten. Daardoor heeft de beroepsbeoefenaar te maken met een verbreding van taken, waar andere kennis bij nodig is. Agrariërs zien nieuwe mogelijkheden door het agrarisch bedrijf te combineren met zaken als kinderopvang, boerderijeducatie, agrarisch natuurbeheer, agrotoerisme, boerderijverkoop of zorglandbouw. Hierdoor krijgt het bedrijf een multifunctioneel karakter. Stadslandbouw kan lokale voedsel- en energieproductie in de stad koppelen aan maatschappelijke doelen, zoals ontspanning, zorg of educatiemogelijkheden.

Bij sociaal-inclusieve landbouw (zoals Burgerboerderijen en Herenboerderijen) staat de verbinding tussen burgers en agrariërs centraal. Een verschil met directe verkoop is dat de relatie tussen de burger en het boerenbedrijf intensiever is dan alleen de uitwisseling van goederen.

In dierspeciaalzaken krijgen medewerkers dierverzorging te maken met integratie van diensten die gerelateerd zijn aan gezelschapsdieren, zoals een trimsalon, dierenartspraktijk en trainingsruimte. Veel kinderboerderijen hebben hun takenpakket uitgebreid met een bijvoorbeeld de organisatie van verjaardagsfeestjes of boerderijwinkel om meer inkomsten te genereren. Paardenbedrijven zoeken naar verbreding en nieuwe markten die aansluiten bij het gevoel en de beleving van de consument. Denk hierbij aan workshops, huifkartochten, managementtrainingen en teambuildingsactiviteiten.

De agrarische productie is met een volumegroei van 1,2 procent in 2020 minder gevoelig gebleken voor de impact van corona (met name lockdowns) dan andere sectoren. De productie van de agrarische sector ligt wel lager dan in 2017, door het fosfaatplafond, de fipronil-affaire, de legpluimveehouderij en de beperkende regelgeving in de varkenssector.

De omzet van leden van de Koninklijke Vereniging van Hoveniers en Groenvoorzieners (VHG) steeg in het derde kwartaal van 2020 voor het vijfde jaar op rij. Sinds de coronacrisis is de vraag naar hovenierswerkzaamheden verder toegenomen, doordat er nog meer aandacht is voor de directe leefomgeving. Het aantal bedrijven waarvan de omzet stijgt van bloemenwinkels, tuincentra en dierenspeciaalzaken neemt toe. In het eerste kwartaal van 2020 had 59 procent een toename van de omzet. Online doet de bloemenbranche het goed.

In de agrarische beroepen zijn relatief veel zelfstandigen werkzaam. 45 procent van de werkenden in agrarische beroepen is zelfstandige.